Kovara Zarema Blog – Blog û Nivîsên Kovara Zarema

Şemî, 23 Îlon.

NETEWEPERESTÎ, KOZMOPOLÎTANÎZM Û BÊDEWLETÎ: Hevpeyvînek ligel Craig Calhoun

Ev hevpeyvîna ligel Professor Craig Calhoun, di çarçoveya pirsgirêka bêdewletiyê de li ser mijarên neteweperestî û kozmopolîtanîzmê hûr dibe. Ji salên 1990î de Calhoun li ser neteweperestî, etnîsîte û kozmopolîtanîzmê dixebite. Li gor Calhoun, tevî kemilîna piştneteweyî û kozmopolîtan û tevî redkirina nasnameyên xwedêgiravî tengbîn û kevneperest yên wek netewe an nasnameya neteweyî û welatîbûnê, netewe hîn jî girîng e. Di vê heypeyvînê de, Calhoun rewşa fîzîkî, siyasî û çandî ya kurdên li Rojhilata Navîn û rola neteweperestiya kurd di peywenda bêdewletiyê de nîqaş dike. Calhoun feraseta çînbingehî a newekheviyên nav kurdan û serdestên wan ên li Rojhilata Navîn bi pirsgirêk dibîne ji ber ku li dewletên ew niştecih in newekheviyên Scienceyê ye. Berî niha li Zanîngeha New Yorkê wek Professorê Zanîngehê yê Zanistên Civakî û Dîrektorê Enstîtuya Zanîna Gel xebitiye. Çandî, siyasî û fîzîkî bi nêzikî bi bindestkirina kurdan re vebestî ye. Hevpeyvîn herwiha nêztêkildar e bi nasnameyên diyasporîk re û lêdikole bê welatên ku lê dimînin çawa dikare bandorê li pêkhatina nasnameya diyasporayan bikin û çawa ev welat stendina mafê welatîbûna koçberan dijwar an hêsan dike, ew mafê xwedîbûna mafan (Arendt). Xaleke girîng ku Calhoun nîqaş dike ev e ku him li nav neteweyên bindest (kurd) û serdest (tirk, îraqî, îranî û sûriyeyî) û him jî di nav heman neteweyan de têkiliyên hêzê yên asîmetrîk hene.

Bixwîne

Humanîzmaya Fantastîk di Siyaseta Kurdên Bakur de

Mihemed Şarman

Humanîzmaya fantastîk xwe di wê rewşê de dide der ku bêyî mirov kêşeyên navmalî çareser bike ji ber giraniya wan an ji ber hin sedemên derveyîn yên provakatîf meriv berê xwe bide meseleyên din. Henûniya nav kurdan gelek caran bi lîstikên siyasî, bi teoriyên çewt bûye sedema pişaftin û armancşaşiya wan. Divê Kurd vê yekê baş ji hev veçirînin, ne bi teoriyên dûrî meseleyan, bi awayekî nû, bi zelalî li mijara xwe hûr bibin. Ev gotar hewl dide ku nimûneyên humanîzmaya fantastîk di nav civak û siyaseta kurdên bakur de nîşan bide û di dawiyê de balê bikişîne ser hin sedem û astengiyên siyasî.

Bixwîne

Hacî Qadirê Koyî û Hilatina Neteweperweriya Kurdî (1)

Neteweperwerî ji bo sazkirina “civata muxayel” bi amrazên wêjeyê re di nav pêwendiyê de bûye. Li Ewrûpayê hilatina neteweperweriyê wek şêweyek wêjeyî bi hilatina romanê re ketiye tev, lê di wêjeya kurdî de ev helbesta modern e ku hevalbendiya vê fenomenê kiriye û roman, wek cureyekî berbiçav, heta 1950yî jî ne li holê bû. Di vê nivîsê de ez nîqaş dikim ku gelekî beriya peydabûna çapemeniya çapxaneyî, ku di xebatên li ser destpêka neteweperweriya kurdî xala navendî ye, bo kurdan bingeha neteweyê di nav hilberîna helbestkî ya dawiya sedsala 19. de û bi taybetî bi helbestên Hacî Qadirê Koyî (1817-1897) hatiye avêtin. Koyî wateyek nû ya kurdayetiyê afirand û wek “weten/welat” diyar kir, ev bi wateyek nû a siyasî axeke sînorkirî bû, wî bi vê hîmên neteweperweriya kurdî avêt. Ez ê li ser rabêja helbestkî ya Koyî, retorîka wî ya tehrîpkar û tevkariya bo avakirinê, geşbûn û belavbûna neteweperweriya kurdî bisekinim. Xebateke li ser deqên wêjeyî yên dawiya sedsala 19. ku heta vêga nehatiye dîtin, wê dînamîzma neteweperweriya kurdî û peywenda peydabûna wê ya tevlihev ronîtir bike.

Bixwîne

Xwendineke dijmêtinger li ser “Pirça Winda”

Xwendineke dijmêtinger li ser “Pirça Winda” Fexriya Adsay Kurte “Elbet ez ê xwe bi awayekî teng di nav girêdana civatekê de (partîkularîzm) binax nekim. Lê qet niyeta min tuneye ku ez xwe di rêya gerdûnîtiyeke xumamî, bêşikl û şemal de jî winda bikim.” Aimé Césaire Di pêvajoya mêtinsaziyê de, ligel amûrên şidetê, wêje jî tê de bi zanebûn an bêzanebûn hemû şaxên çandê tên bikaranîn. Di nav civakeke mêtinkirî de jî asayî ye ku wêje û rexneyek dijmêtinger zîl bide. Di wêjeya kurdî de çîroka “Pirça winda” yek ji wan mînakan e ku li dij rabêja mêtinger radibe, wê berovajî…

Bixwîne

GELO JÊRDEST ÇI DIAXIVIN? Di Navbera Nasnav û Pasaportê de Cîhaneke Bêpasaport

GELO JÊRDEST ÇI DIAXIVIN? Di Navbera Nasnav û Pasaportê de Cîhaneke Bêpasaport Ferzan Şêr Kurte Pirsa “gelo jêrdest li ser çi diaxivin?” ji sê hêmayên nîqaşdar pêktê; axaftin, guhdarîkirin û wateya di encama têkiliya axaftin û guhdarkirinê de. Piranî gotinên li ser jêrdestan li derdora xala axaftinê digerin. Xala guhdarkirinê jî kêmzêde wekî îtirazek li hemberî wê radibe. Lê xala wateyê li paş wan maye, girîngî pê nehatiye dayîn. Li derdora têgeha nasnameyê dema mirov li hêmayên Ahmed Arif’ê jêrdest (esmer, kurd, ji çîna jêrîn) û ingrid Jonker’a serdest (spî, efrîkaner, ji çîna jorîn) dide ber hev dibîne ku a…

Bixwîne

Di ROMANÊN TIRKAN ÊN NETEWEYî Û CiVAKPARÊZ DE KURD: Leşkerê Tirk, Keça Kurd û Kemal Tahir

Ayhan Öztunç

Di ROMANÊN TIRKAN ÊN NETEWEYî Û CiVAKPARÊZ DE KURD: Leşkerê Tirk, Keça Kurd û Kemal Tahir Ayhan Öztunç Kurte Netewe-dewleta tirk bi termînolojiya cemaeta îttihat û Terakkiyê ava dibe. Sazkirina vê termînolojiyê jî dê bi amûrên civakî, çandî û wêjeyî bi destê nivîskarên wezîfedar ve pêk bê. Ev nivîskarên hanê bi tenê têgeha neteweyekê saz nakin di heman demê de wê meşrû jî dikin. Helbet ev meşrûkirin dê hewceyî gotinên oryantalîst be. Ango neteweyên wekî kurdan “paşverû” dê ji wan re bibe eyneya şaristaniyê. Şaristanîbûn jî, bi jinê dest pê dike. Ji ber wê jî gotineke zayendî di hemû newlan…

Bixwîne

Nerîneke Postkolonyal li ser The Tempest û Axriyên Wê

Nerîneke Postkolonyal li ser The Tempest û Axriyên Wê Ravi Bhoraskar[1] Ji îngilîzî: Ferzan Şêr Kurte Em lîstika dawî a william Shakespeare, The Tempest [Bahoz] bi her sê axriyên wê re nîqaş dikin; xêzeromana The Tempest, The Tempest: graphic novel [Xêzeroman] a Neil Gaiman û adaptasyona lîstika Tales From Shakespeare [Ji Çîrokên Shakespeare] a Charles Lamb. Em bi çavên teoriya postkolonyal li van şanonameyan dinerin, û şîroveyên bûyerok, hawir û karakteran dikin. Destpêk 1.1. Kurtedîrokeke mêtinsaziya [colonization] Brîtanyayê Em bi nîqaşekê li ser kurtedîroka mêtinsaziya Brîtanyayê dest bi nîqaşa xwe bikin. Ev yek dê ji bo famkirina peywenda dîrokî û…

Bixwîne

Cennetten Kovulmak (Derbûyîna ji Bihuştê) wek Rabêjeke Sînematîk a Netewebuhêr

Cennetten Kovulmak (Derbûyîna ji Bihuştê) wek Rabêjeke Sînematîk a Netewebuhêr Ali Fuat Şengül – ji Tirkî: Burhan Yek I Ez ê di vê xebatê de, polîtîkaya temsîlê ya fîlmê ku Ferît Karahan derhênaye û di Festîwala Fîlman a Porteqala Zêrîn a Antalyayê ya sala 2013an de xelata Fîlmê Herî Baş bi fîlmeke din re parve kiriye, “Derbûyîna ji Bihuştê” weke fîlmeke kurdan ê honak[1] nîqaş bikim[2]. Argumana ku xebatê bi rêve dibe tevî ku ev yek e ku fîlmên vê dawiyê yên kurdan nêzikî têkoşîna neteweyî ya kurdan in, lê dûrî rabêjeke sînematîk a neteweyî ne ku mirov bikare ji…

Bixwîne

PÊVAJOYA TUNEKIRINA ÇANDEKÊ: Bury My Heart at Wounded Knee

Hesenê Dewrêş

PÊVAJOYA TUNEKIRINA ÇANDEKÊ: Bury My Heart at Wounded Knee Hesenê Dewrêş Kurte “Ez dibêjim qey me ev rastiya han zemanekî fam kiribû, lê dawiyê ji bîr kir: Tu kubarî nikare şopên şidetê paqij bike, hew şidet dikare wan şopan winda bike û mêtingeh ji nevroza mêtingehbûnê ancax gava ku mêtinkar bi darê çekê qewirand rizgar bibe.” Jean Paul Sartre Ji pêşgotina Yeryüzünün Lanetlileri Mêtinkar heya roja îro li ku bi cî bûne, pêşiya pêşî serê tivinga xwe rê niştecihan dane. Dizanin ku ne ji olana dengê tivingê be wê yek peyva wan bi tenê tesîrê li ser mêtingehê neke. Mêtinkar,…

Bixwîne

KURDISTAN SEHNEYEK E: Kurd di Rêzefîlmên Toreyê de

KURDISTAN SEHNEYEK E: Kurd di Rêzefîlmên Toreyê de Umran Aran Kurte Serdest di têkiliyên kolonyal û emperyal de bi gelek awayan pest û pêkûtiyan disepînin bindestan û wan kêmî xwe dibînin. Ji ber ku dixwazin vê dîtina xwe bidin qebûlkirin, her wiha hewl didin ku wan li gor dîtina xwe temsîl jî bikin; zîra ew nikarin xwe temsîl bikin divê bên temsîlkirin. Di vê nivîsê de bi alîkariya ramana temsîlê ya Said a di Şarkıyatçılıkê de teorîzekirî, em ê hewl bidin bê bi giştî di medyaya tirkan de û bi taybetî di rêzefîlmên wan de kurd çawa di çarçoveya toreyê…

Bixwîne

Destpêka Şanoyê li Başûrê Kurdistanê

Destpêka Şanoyê li Başûrê Kurdistanê Mahroo Raşidîrostamî – Ji îngilîzî: Fexriya Adsay Kurte Mijara vê nivîsê destpêka şanoya di şêweyê rojavayî ya li başûrê Kurdistanê ye. Nivîs rave dike ku li Kurdistanê dîroka şanoyê bi dîroka perwerdehiyê ve girêdayî ye. Ji ber çend sedemên sosyopolîtîk li Silêmaniyê derket û geş bû. Silêmanî di bin rêvebiriya Babanan de dîrokek wê xwe-îdarekirinê hebû û lewma karakterekî kurd î cuda pê re çêbûbû ku ew kir navenda çalakiyên netewperweriya kurdî. A din, li Tirkiyeyê qedexekirina ziman û çanda kurdî kir ku gelek rewşenbîr û esilzadeyên kurd ên ji Silêmaniyê vegerin malbajarê xwe ku…

Bixwîne

Romanûs wek Mamoste (1)

Romanûs wek Mamoste[1] Chinua Achebe – Ji îngilîzî: Fexriya Adsay Cureyê ku ez dinivîsim li cihê ez lê dijîm bi îzafî tiştekî nû ye û hê jî gelekî zû ye ku mirov rabe bi hûrgilî qala têkiliya navbera me û xwînerên me bike. Bawer im dîsa jî dikarim bi rihetî li ser aliyekî van têkiliyên ku kêm caran tê qalkirin, bisekinim. Ji ber perwerdehiya me ya ewrûpî nivîskarên me wê mazûr bên dîtin ku bibêjin têkiliya di navbera nivîskarên ewrûpî û xwînerên wan li Efrîkayê xwe ji nû ve hildiberîne. Em ji Ewrûpayê fêr bûne ku nivîskar an hunermendek li…

Bixwîne

JINÊN NAVA MALÊ Û JINÊN DERÎ MALÊ – Nexweşiyeke Veşartî di Awêneya Giyanî de

JINÊN NAVA MALÊ Û JINÊN DERÎ MALÊ Nexweşiyeke Veşartî di Awêneya Giyanî de Mîrza Baran And the end of all our exploring Will be to arrrive where we started And know the place for the first time[1] T. S. Eliot Kurte Di navbera çîrokeke kurmancî Gulên Sala ya Mehmet Dicle û Odysseus a Ho- meros de têkiliyeke balkêş heye, her çi qas ev du berhem ên serdem, mekan û gelên cuda bin jî, di kûrahiya xwe de her du jî ji derhişê mirovahiyê tên. Xas- ma di jiyana lehengên van berheman de du cure jin tên pêş me: Jinên nava…

Bixwîne

Wergêran wek diyardeyekî Ferhengsaz

Mehmed Emîn Cirik

Wergêran wek diyardeyekî Ferhengsaz Haşim Ahmedzade – Latînîzekirin: Mehmed Emîn Cirik Eger wergêran le seretayîtirîn pênase da birîtî bêt legwasitneweyî nûsînêkî diyarîkiraw lezmanêkewe bo zemanêkîtir, ewe her le seretawe ême legel gwasitneweyî ferhengêkîş rrûberrûyin bo naw ferhengêkî tirewe. Be watayekîtir wergêr kesêkî kewek sûjeyekî tiwana be zanînî dû ziman, derfetî pêwendîyî komellgeyekî yekzimane legell komellegeyekîtir lerêgayî ziman xoyewe dexalqênêt û bemcore lerêgayî zemanewe xuwênereweyî deqî wergêrdiraw debate naw dalanekanî dunyayekîtir û şêwe bînînêkîtir.[1] Lêre da min ziman tenya wek amrazî pêwendî nabînim û pêçewane wek helgirî barî manayî û cîhanbînî axêweranî zimaneke seyrî dekem. Ciyawaz lemzar û buwarî bas û…

Bixwîne

ROMANÊ CARLOS FUENTESÎ “Mergê Artemîo Cruzî” DE – Sînorê Mergî û Estbîyayîş

Abdullah Çelik

ROMANÊ CARLOS FUENTESÎ “Mergê Artemîo Cruzî” DE Sînorê Mergî û Estbîyayîş Abdullah Çelik Qetîyen do merg bido ber ro û înkar nêbeno. Edward Said Edward Saîd kitabê xo Vatişê Termînê Ereykewtişî de mergî ser o ca dano fikrê Mozartî. Wexta merdim ney paragrafî waneno vîneno ke mergî semedê Mozartî hem hetê hunerî û hem zî hetê estbîyayîşî ra fikrê “sînorî” de cayê xo girewto. “Verê verkan heyatê mi de, no heqîqetêk semedê însanî yo tewr baş û tewr heqîqî yo, ez ey dir zaf ameya nizdî, tersê mi estbi la xêrcê tersê mi mi fikrê mergî ser o xo şa…

Bixwîne

QALBÎ HUNERIYÎ TUXMÎ RÛDAW LE ROMANÎ – (Cemşîd xanî mam ke hemşe ba legel xoy da deybird) Bextiyar ‘Elî da

QALBÎ HUNERIYÎ TUXMÎ RÛDAW LE ROMANÎ (Cemşîd xanî mam ke hemşe ba legel xoy da deybird) Bextiyar ‘Elî da Heme Mentik – latînîzekirin: Mizgîn Aslan Kurte Hîç romanêk bebê rûdaw nabêt, wate em tuxme dayinemoyi romane. Serçaweyi wergirtinî ruwaw lelayi romaninûs waqî’ û xeyall û fentaziyayi xoyetî. Boyeyş debî hawsengî lenêwan em aw duwaneda bê. wate eger romanêk rûdawekanî pitir waqî’î bûn, ewa karîgerî leser layenî hunerî romaneke debê, beweyi xwêner dezanê em rûdawane le waqî’da hen, kewate pêwîst nîye boyi bas bikrê. Eger xeyal e fentaziya beşêweyekî zor zall bû, ewa rûdawekan ptir le dro nêzik debinewe, bemeyş karîgerî…

Bixwîne

Hêrs: Cebilxaneya Zanîn û Enerjiyê

Hêrs: Cebilxaneya Zanîn û Enerjiyê[1] Audre Lorde[2] ji îngilîzî: Fexriya Adsay Nîjadperestî: Nîjadperest bawer dike ku nîjada wî/wê bi awayekî xwezayî di ser êdin re ye û lewma jî di xwe de mafê serweriyê dihundirîne û îma dike. Jin bersiva nîjadperestiyê didin. Bersiva min a bo nîjadperestiyê hêrs e. Ez bi vê hêrsê dijîm, xwe bi wê xwedî dikim, fêr dibim wê bi kar bînim beriya ku ew dahatûya min biherimîne. Wextekê min ev di bêdengiyê de dikir, ji barê wê ditirsiyam. Tirsa min a ji hêrsê tiştek fêrî min nekir. Tirsa we ya hêrsê jî wê tu tiştî fêrî…

Bixwîne

KANIYA FENTEZIYAN

Mihemed Şarman

KANIYA FENTEZIYAN Mihemed Şarman Destpêk/Hişyarî Ev nivîs ji serî heya binî nivîseke şexsî ye. Ne xîmê wê li ser rê û rêbazên rexneyê ava bûye, ne pişta xwe dide teoriyên navdar û dagirtî wek vegotinsazî, diyalojî, klasîzm, modernîzm, postmodernîzm û hwd (gelo hewceye van e!?), ne jî li pey qanihkirina xwîneran dikeve. Tenê ji bo xatirê amûrê xwe ku ew jî berhema Lokman Polat ya bi navê Kaniya Stockholmêye, ji bo xwendin û nirxandineke mîzahî da ku pêşiyê kêfê bide xwediyê xwe piştre çend heb xwînerên xwe (ev ji hewqas ne girînge) hatiye nivîsîn. Berpirsiyarê vê nivîsê yek kese: Ew…

Bixwîne

REWŞENBÎRÊN ÇEPGIR Û KURD: EDWARD SAID, HAMID DABASHI Û TARIQ ALÎ

REWŞENBÎRÊN ÇEPGIR Û KURD: EDWARD SAID, HAMID DABASHI Û TARIQ ALÎ Barzoo Eliassi Yek ji taybetmendiyên berbiçav ên retorîka rewşenbîrên çepgir ew e ku hêzên Rojavayî wek jêderka gelek xerabiyên li Rojhilata Navîn dibînin. Ev xerabiyên han gelek caran wek emperyalîzm, kolonyalîzm, neolîberalîzm, dagirkerî, cixirandina mezhebgîriyê, şer, îstismara aborî û hwd. tên bilêvkirin. Ev sekna çepgiran di peywenda Rojhilata Navîn de bêtir eşkere dibe; cihê ku nivîskar û zanyarên wek Edward Said, Tariq Ali û Hamid Dabashigelek caran bi awayekî bijarker (selective) li dijî YE û Îsraîlê aliyê Filistîniyan girtine. Lê belê kêm caran li ser giliyên siyasî yên nufûsa…

Bixwîne

GIRYAN: LE NÊWAN QALE MERE Û MÎR MEHMUDÎ BABAN DA

Cebar Cemal Xerib

GIRYAN: LE NÊWAN QALE MERE Û MÎR MEHMUDÎ BABAN DA Cebar Cemal Xerîb Lem witare da hewll dedem şitêk le ser huzn û giryanî qûllî her takêkî kurd billêm, bo eweş pena bo sê aliyet debem.Yekemyan: Tasanî her yekêkyan e (wata her takêkî kurd) beranber mosîqa û awazî pirrî huzn, Qale Mere wek nimûneyekî bala û nizîk bo mosîqay pirr huzn.Duwemyan: Aşkirakirdinî ew huzne ye le jiyan û derûnî take takey kurd da, Mîr Mehmudî Paşay Baban wek nimûne yekî takî kurd. Lêre da xom beqerzarî Cladius James Rich dezanim bo ew zanyariyaney le ser ew mîrey kurd le katî…

Bixwîne

HEVPEYVÎN BI BÛBÊ ESER RE “Tenê Girî Ne Qedexe Bû”

Hesenê Dewrêş

HEVPEYVÎN BI BÛBÊ ESER RE “Tenê Girî Ne Qedexe Bû” Li ser Hefsa Diyarbekirê gelek tişt hatin gotin, lê mixabin piranîya wan bi tirkî bûn. Me weke kovara Zarema xwest ku bi nivîskarê Gardiyanê Bûbê Eser re li ser wî mekanê wehşetê û romana wî ya ku weke wesîqayekê ye hevpeyvînekê bi kurdî bikin. Bûbê Eser piştî derbeya îlonê sê salan di wî mekanê wehşetê, di “5 Nolu”yê de ma û şahidê gelek qewamên li wir e. Bûbê Eser niha li Swêdê dijî. Ji êşkenceyên ku li wir hatin kirin bêhtir (jixwe romana Gardiyan rismekî mezin datîne ber me) me…

Bixwîne

REWTÎ GORRANKARÎY QALLIB Û NAWERROK LE ŞÎ‘IRÎ HACÎ QADIRÎ KOYÎ DA

Ebdulxaliq Yeqûbî

REWTÎ GORRANKARÎY QALLIB Û NAWERROK LE ŞÎ‘IRÎ HACÎ QADIRÎ KOYÎ DA ‘Ebdulxaliq Yeqûbî Puxte: lem witare da hewill dedrêt ewe biselmêndirêt ke şî‘irî Hacî Qadirî Koyî sê qonaxî ciyawazî le barî qallib û nawerrokewe birrîwe. Qonaxî yekem ew qonaxe ye ke Hacî le qallibî şî‘irîy xezel kellik werdegrêt û têy da pitir basî dilldarî û texezul dekat. Le qonaxî duhem da, qesîde debête qallibî şî‘irî Hacî û wirde wirde le nawerrokî nîştimanperwerane û şorrişgêrrane nîzîk debêtewe. Diwayîn qonax, qonaxî be karhênanî qallibî mesinewî yan cûtserwa ye ke ş‘air le baskirdinî babetî nîştimanî û rexney şorişgêrrane be nîsbet willat û gelî…

Bixwîne

KALAŞNÎKOF SER DE TARÎX MEZG Û XOVÎRRAKERDIŞ

Abdullah Çelik

KALAŞNÎKOF SER DE TARÎX MEZG Û XOVÎRRAKERDIŞ Abdullah Çelik Romanê Denîz Gunduzî Kalaşnîkof, bi sereştişê (erşawitişê) Beşê III û IX yê xebata Walter Benjamînî Termê Tarîxî Ser o dest pêkeno. Benjamîn Beşa III. de behsê ci keno ke, nuştoxê tarîxî, tarîxî ra senî ewnîyeno; “Tu serebûtêk seba tarîxî vîndîbîyaye nêhesibîyeno. Oxro ke ancax merdim tîyo ke xelisîyayo eşkeno bi umûmîyet vîyarteyê xo rê wayîr vejîyo.”1Beşa IX de zî behsê tabloyê resam Paul Kleeyî, ke nameyê xo Angelus Novus o keno Benjamîn. No tabloyê meleketêk o. Benjamîn seba tûvalo ke tablo de yo de, behsê rewşê tarîxî yo ke dûrî beno…

Bixwîne

CERIBANDINA NIRXANDINEKÊ LI SER XERABIYA BEKOYÊ AWAN

CERIBANDINA NIRXANDINEKÊ LI SER XERABIYA BEKOYÊ AWAN Burhan Yek Xerabî yek ji têgehên herî berhemdar ên edebiyatê ye. Bi qasî ku “qencî” bi nav û deng e divê neyê jibîrkirin ku vê “qencî”yê ev navûdengbûna xwe bi xêra “xerabî”yê bi dest xistiye. Lewra weke qanûneke bingehîn hemû tişt bi dijberên xwe tên zanîn û li gorî wan qîmet digirin. Ji çêbûna însanan û heta niha şerek di nav qencî û xerabiyê de heye. Jixwe însan jî piştî xerabiya ku şeytên li Hz. Hawayê kir û pê ve ji bihuştê hat derxistin û îmtîhana qencî û xerabiyê li vir û li…

Bixwîne

DI NAVBERA HEBÛN Û NEBÛNÊ DE SÎNEMAYA KURDÎ SÎNEMAYA KURDÎ LI GOR KÎJAN PRENSÎBAN DIKARE BÊ BINAVKIRIN?

DI NAVBERA HEBÛN Û NEBÛNÊ DE SÎNEMAYA KURDÎ SÎNEMAYA KURDÎ LI GOR KÎJAN PRENSÎBAN DIKARE BÊ BINAVKIRIN? Yılmaz Özdil Yekemîn projeksiyona sînemayî 22yê Kanûna 1895an li Parîsê, li Grand Caféyê, ji aliyê du birayên bi navê Auguste û Louis Lumière (Frères Lumiè- re) ve hate çêkirin. Piştî wê projeksiyonê îcada Birayên Lumière ya bi navê “cinématographe”, ango yekemîn cîhaza qeydkirin û nîşandana wêneyên bi hereket, wekî mizgîniya modernîteya sedsala 20. li her derê dinyayê belav dibe. Di heman demê de, bandora îdeolojiya nasyonalîzmê jî li ser hemû kevnesîstemên desthilatdariyê zêdetir dibû û dewletên împaratoriyê yek bi yek hildiweşiyan. Şerên di…

Bixwîne

HEVPEYVÎN BI MEHMET DÎCLE RE

Mihemed Şarman Fexriya Adsay

HEVPEYVÎN BI MEHMET DÎCLE RE “Jibîrkirin Mirin Bi Xwe Ye” Di çîroka kurdî de yek ji navê hêja û serkeftî Mehmet Dicle ye. Bi pirtûka Tayêre, sê berhemên Dicle çêbûn. Dicle di çirokên xwe de bajarekî bi navê Asûsê avakiriye û gelek çîrokên wî li vî mekanê xeyalî(?) derbas dibin.Ev mekan çiqas bi navê xwe xeyalî be jî bi naverokaxwe jîewqasî bi awayekî xurt bi jiyana kurdan ve girêdayî ye û ji mirov tê li nexşeyê li cihê wê bigere. Asûs (wek mekan) mîna derekî ku êdî em niştecihên wan nas dikin, dawiya jiyana wan meraq dikin bi rih û…

Bixwîne

DI NAVBERA MÎNORÎ Û MAJORIYÊ DE Û JÊ WÊDETIR

DI NAVBERA MÎNORÎ Û MAJORIYÊ DE Û JÊ WÊDETIR Ferzan Şêr Di teoriya wêjeyê de Major û Mînorî ji wateya peyvên xwe yên mîna mezinbûn û biçûkbûnê dertên, lê wateya serdestî û bindestiyê jî li xwe dikin. Helbet hiyerarşiyeke bi vî rengî di nav zimanan de nîne, qet nebe di zimannasiyê de haya min ji tiştekî wiha nîne. Lê di bikaranîna zimên de hinek ziman ji yên din berfirehtir in. Di encama kolonyalîzmê de gelek zimanên dewletên cîhana yekemîn (îngilîzî, îspanyolî, portekîzî, hwd.) di gelek waran de cihê zimanên niştecihan girtine û bûne majorên wan. Mesele ne tenê kesên ku…

Bixwîne

SERBORIYA KÊMNIVÎSKARIYA LEHENGEKÎ: ÊŞ Û AZARA (NE)NIVÎSANDINÊ

SERBORIYA KÊMNIVÎSKARIYA LEHENGEKÎ: ÊŞ Û AZARA (NE)NIVÎSANDINÊ Mîrza Baran Destpêk Wêje çavkaniya xwe ne tenê ji jiyan û tecrûbeyên takekesî û civakî, belam di heman katê de ji kûrahiya giyanî jî digire û bi şêwaz û formeke estetîk xwe digihîne ber xwînerên xwe yên ku bi saya pirtûkan cîhana xwe dixemilînin û dewlemendtir dikin. Ji ber hindê ye, her berhemeke wêjeyî, çi çê çi neçê, kêm zêde rastiyên jiyanên curbicur radixîne ber çavên me xwîneran. Hingê jî şîrovekirina van berheman bo me wek pêdiviyekê dixuye da ku em bikarin rastiyê peyda bikin ku em tim li pey van berheman li…

Bixwîne

RASTIYA VEŞARTÎ YA XWEDAYEKÎ KOLONYAL LI SER ORYANTALÎZMA EDWARD SAID Û GOTINÊN GUNEHKARA HESENÊ METÊ HIN RAMAN

Joanna Bocheńska

RASTIYA VEŞARTÎ YA XWEDAYEKÎ KOLONYAL LI SER ORYANTALÎZMA EDWARD SAID Û GOTINÊN GUNEHKARA HESENÊ METÊ HIN RAMAN Joanna Bocheńska Dema ku meriv bi riwangeya postkolonyal li têkiliyên nav Rojhilat û Rojava (an jî bi gotineke çêtir kirde û biresera siyaseta kolonîkirinê) bifikire, meriv dikare têbigihê ku bêbaweriya navbera nûnerên her du aliyan bi piranî ji qinyateke kûr diqewime; li gor wê qinyatê, ku ji her du aliyan yek li dijî yê din tevgereke çewt bike, ew wê tevgerê mexsûs dike da ku zirarê bide aliyê din. Ew gelek caran wek “kuştina pîlankirî” tê dîtin ku mexsedên wê bi tenê bidestxistin,…

Bixwîne

DI ROMANA CEMŞÎD XAN DE BÎR, MELANKOLÎ Û ŞÎN

Ayhan Öztunç

DI ROMANA CEMŞÎD XAN DE BÎR, MELANKOLÎ Û ŞÎN Ayhan Öztunç Destpêk Weke ku tê zanîn vegotinên derasayî û nesiruştî derfetên nû bi têkiliyên bihevgirêdayî berpêşî me dikin. Em aliyên cuda yên rastiyê, ên jiyan û bîrê bi îmkanên nû bi awayekî din dixwînin. Heta em dikarin bêjin vegotineke derasayî û nesiruştî li hember vegotineke xwerû rasteqîn bêtir derfetan berpêşî me dike; ji ber ku alegorî zimanekî din li ser nivîsarê ava dike. Gava ku nivîskar-bi zanîn an bi nezanîn- hewl da ku zimanekî din li dijî gotinên serdest ava bike, ew dê serî an li derasayiyê an jî li…

Bixwîne

DI HIN BERHEMÊN KURDÎ DE ŞOPÊN ÇANDA DEVKÎ

Hesenê Dewrêş

DI HIN BERHEMÊN KURDÎ DE ŞOPÊN ÇANDA DEVKÎ Hesenê Dewrêş Li ser derengmayîna kurdan gelek tişt hatin gotin. Yek ji kulên derengmayîna kurdan jî nivîs e. Her çiqas hin kurdan beriya niha bi çend sedsalan hin berhemên nivîskî ên bi “kurdî” hiştibin jî nivîs di nav kurdan de heta demeke nêzîk nebûye alavekî xweîfadekirin, hûner û fermiyetê, li nav civaka kurdan û xwedî qelemên wan belav nebûye. Mîna pirahiya zimanên cîhanê “gotin” di her warî de têra kurdî kiriye. Zimanê nivîsê jî her çiqas ji alavên hazir ên zimanê jiyana rojane çêbûbe û xwe pê dermale kiribe jî, mîna “zimanekî…

Bixwîne

FETISÎNA DI NAV PIRTÛKAN DE

FETISÎNA DI NAV PIRTÛKAN DE Fexriya Adsay Nivîskarek dema hê nivîsa xwe di serê xwe de disêwirîne, di serê wê/wî de pirsên çi, çawa, çima û ji bo kê dinivîsîne diçin û tên. Bersiva van pirsan li gorî dem, civak an kesan her daîm di nav veguherînekê de ye ku ewqas awayên vegotinê û cureyên nivîsê hene û wê hebin. Bersiv gelek caran bi giştî bi epîstemolojî û paradîgmaya serdema nivîskar re girêdayî ne. Piştî van diyarkerên bingehîn peywenda siyasî, aborî, çînî, civakî û çandî ya nivîskar di şêwe û naveroka nivîsê de xwedî bandor in. Lewma asayî ye ku…

Bixwîne

REXNE ÇI YE?

REXNE ÇI YE? Roland Barthes Weşandina hin prensîbên mezin ên rexneyê di nav kargîna îdeolojîka bûyerên rojane de her tim mimkun e, bi taybetî li Fransayê ku modelên teoriyê li wir xwedî prestîjeke mezin in, lewre bê guman ew model wê ewlehiyê bide wî sepînerî ku di heman demê de tevlî şerekî, dîrokekê û tevahiyekê dibe; bi vî awayî di van panzdeh salên dawî de rexneya frensî bi dewlemendiyên cihê, di nav çar “feylesofên” mezin de pêş ve çûye. Beriya her tiştî têgeha egzîstansiyalîzmê ya pir binîqaş bi gelemperî çawa tê binavkirin, ya ku ber- hemên rexneyî yên Sartre dane;…

Bixwîne

HESTIYÊ ZIMÊN TUNEYE LÊ DIKARE HESTIYAN BIŞKENÎNE

Amir Hassanpour

HESTIYÊ ZIMÊN TUNEYE LÊ DIKARE HESTIYAN BIŞKENÎNE Amir Hassanpour Amir Hassanpour bi xwendineke ji nêz ve, ya li ser biwêjên ji temamê dinyê, hêza axaftinê ya di afirandina yekdestiyên (monopoly) zanîn û desthilatdariyê dinirxîne. Bi pêşketina nivîsê re û taybetî piştî belavbûna matbaayê, her ku çû axaftinê girîngiya xwe winda kir û bi qewlê teorîsyenê siyaseta aborî û pisporê ragihandinê Harold Innis (1897-1952) ê ji Zanîngeha Torontoyê, girîngî kete ser “ragihandina mekanîze”. Pirsgirêka sereke ya di ragihandina mekanîze an hevbandoriya di ser medyaya girseyî re, meyla wê ya astengkirina diyalog û her wiha, bi gotina Innis, kedîkirina “yekdestiyên zanînê” û…

Bixwîne

EMÊ! TU DIKARÎ DI TARIYÊ DE JÎ BI TIRKÎ BIAXIVÎ

Mihemed Şarman

EMÊ! TU DIKARÎ DI TARIYÊ DE JÎ BI TIRKÎ BIAXIVÎ Mihemed Şarman Destpêk Van salên dawî gelek rewşenbîr, nivîskar komele û tevgerên kurdan li ser mafê perwerdehiya bi zimanê kurdî disekinin, roj nîne ku nivîsek an daxuyaniyek li ser vê meseleyê dernekeve. Bi min jî ev mesele têra xwe girîng e û divê meriv gelek caran bi doralî li ser bisekine. Lê di van nivîs û hewldanan de du kêmasiyên mezin dertên peşiya me: Axaftin, gengeşî, daxwaz gelek caran hev dubare dikin, mesele tenê di çarçoveya siyasî de tê nirxandin û mixabin gelek tiştên girîng li ber çavan nayên girtin.…

Bixwîne

VEJANDINA ZIMANÊ IBRANÎ

Jeff Kaufman Jeff Kaufman

VEJANDINA ZIMANÊ IBRANÎ Jeff Kaufman 1. Destpêk Li Îsrailê dema mirov îro li rewşa ibranî dinêre, pir zehmet e bawer bike ku ibranî di nav sedsalekê de ji zimanekî mirî û ji axiverên xwecih bêpar, tevî zêdeyî 5 milyon axiveran derketiye asta zimanekî çalak û zindî. Ev pêşketina wî ya bêemsal ku mirov ecêbmayî dihêle, bala min kişand ser ibranî û vejîna wî. Ez dixwazim li vê serkeftinê binêrim û bibînim ku kîjan aliyên vê vejandinê dikare li zimanên din bê tetbîqkirin. Wek hemû kesên ku derheqê vejandina zimanê ibranî de dinivîsînin, ez ê jî bi zelalkirina bikaranîna xwe ya…

Bixwîne

ZILAMEK Û ZIMANEK (1)

Herekol Azîzan

ZILAMEK Û ZIMANEK1* Herekol Azîzan Belê heke ew zilamê xurt û bi vên peyda bû zilamek dikare zimanekî mirî vejîne. Herwekî emê niho bibêjin ew zilam peyda bûye û zimanekî mirî vejandiye û ew xistiye nav zimanê zindî, nav wan zimanên ko mirov pê daxêvin û mexsedên xwe pê re eşkere dikin. Me got zimanên mirî û zimanên zindî. Bêdiro, ji awirê jiyînbariyê ve ziman jî wek mirovan û wek her heybera rihber dizên, dijîn û dimirin. Ji zimanên mirî hin hene warkor û kordûnde diçin, di pey xwe re tu tiştî nahêlin; ne kêl ne kitêb. Hinên din di…

Bixwîne

Giştî

Cemal Nebez û Pirsgirêka Kurdan

Hisamedîn Xakpûr

Hisamedîn Xakpûr ( HIWA ) Cemal Nebez (1933-2018), yek ji damezrênerên kurdolojiyê, 60 salên ji temenê xwe yî 85 salan daye lêkolînkirin û nivîsîna li ser meseleya kurd û Kurdistanê. Ligel nivîsandina gelek kitêbên bi zimanên cuda yên mîna kurdî, erebî, almanî û îngilizî yên li ser meseleya kurd, tecrubeyên xwe ku wek parçeyek ji geşedanên sedsala bîstemîn jiyaye, li lêkolînên xwe yî gişgir û pirdisiplînî zêde kiriye. Di berhemên xwe yî li ser meseleya kurd de îfadekirin û binyadeke taybet pêşkêş kiriye. Li gor Cemal Nebez, kurd neteweyek e bi dîrok, welat, cografya, ziman, çand û ya girîngtir, bi…

Bixwîne

Giştî

Emê! Tu Dikarî di Tariyê de jî bi Tirkî Biaxivî ?

Mihemed Şarman

EMÊ! TU DIKARÎ DI TARIYÊ DE JÎ BI TIRKÎ BIAXIVÎ Mihemed Şarman Destpêk Van salên dawî gelek rewşenbîr, nivîskar komele û tevgerên kurdan li ser mafê perwerdehiya bi zimanê kurdî disekinin, roj nîne ku nivîsek an daxuyaniyek li ser vê meseleyê dernekeve. Bi min jî ev mesele têra xwe girîng e û divê meriv gelek caran bi doralî li ser bisekine. Lê di van nivîs û hewldanan de du kêmasiyên mezin dertên peşiya me: Axaftin, gengeşî, daxwaz gelek caran hev dubare dikin, mesele tenê di çarçoveya siyasî de tê nirxandin û mixabin gelek tiştên girîng li ber çavan nayên girtin.…

Bixwîne

Hevpeyvîn

“Çiyayên Mihteşem… Karesata Gel” Hevpeyvînek Ligel Walid Sitî

Hisamedîn Xakpûr

“Çiyayên Mihteşem… karesata gel” Hevpeyvînek Ligel Walid Sitî Hêlîn Şahîn helinsahin2@gmail.com Şikil û şêwazên Walid Sitî ku îlhama xwe ya kûr ji mîrata çandî û cografî ya welatê xwe Kurdistanê girtiye, her tim xwe nû dikin bi hev ve tên girêdan û harmoniya temam çêdikin. Di berhemên xwe de ku di nav berhevên ji xelkê re vekirî yên British Museum, Împerial War Museum û Victoria & Albert Museumê de ne, dikeve nav hûrgiliyên temayên aktuel ên nasname, koç û sirgunê. Bi Sitî re em li ser bandorên li ser hunera wî, afirîneriya wî û tecrubeyên çandî, siyaseta mekan û hafizayê…

Bixwîne

Hevpeyvîn

Hevpeyvîn Ligel Hunermend Seyidxan Sevînç: Kürdüm, “Kötüyüm’’, Tourretteliyim!

Seyidxan Sevînç

Hevpeyvîn Ligel Hunermend Seyidxan Sevînç: Kürdüm, “Kötüyüm’’, Tourretteliyim! Haymatlos Suad Ez û Seyîdxan berî niha 5 salan bi tesadufî li kolanekê rastî hev hatin, û jê pê ve têkiliya me bênavber dewam kir. Di vê demê de ez bûm şahidê xebat û lêgerînên wî yên tîtiz ên li ser mûzîkê û her wiha kelecana amadekariya albûma wî ya yekem. Li hêla din min bi naskirina Seyîdxan sendroma touretteyê (tûret) jî nas kir û mixabin ez bûm şahidê zext û zordariyên ku Seyidxan ji ber sendroma xwe pê rû bi rû dibin. Ligel vê ez şahidê rê û rêbazên xweparastina wî…

Bixwîne

Nivîsxane

Ji Hejmara 14mîn

Hemû Nivîskarên Hejmara 14.

Ji Edîtor Piştî sê salan ji nû ve merheba. Sê sal berê bê xatirxwestin û bêyî ku derdê xwe bibêjin, me weşandina Zaremayê sekinandibû. Sedema vê dibe ku ev be ku wê demê hesta tenêtî û bêhêvitiyê bi me girtibû û me îhtimala rasthatina li mixetabên xwe pir kêm didît (behsa yek du kesan nakim). Helbet a girîng ew e ku mirov di nav bêhêvitirîn şert û mercan de bikaribe ber bi armanca xwe bimeşe, biafirîne. Lê taqeta mirov jî sînorekî wê heye. Divê ev jî bê gotin, piştî ku weşandina Zaremayê wek matbû sekinî, demekê li ser kovarazarema.blog de…

Bixwîne

Hevpeyvîn

Bebikên ku Çîrokên We Dibêjin

Hevpeyvîn: Ferec Koyistanî Laleşa Ûsiva modelîst, stîleke nû dide bebikên ku em demekê bi wan aş dibûn. Bi şikl û neqşên rengîn û otantik, bebikên xwe dişibîne qiyametek karakterên cuda û wan li bergên pirtûkan tîne. Ew, di heman demê de dîroknasa hunerê û xelatwergira sala 9an a Pêşbirka Çîrokan a Şerzan Kurt e ku ji teref Şaxê Eğitim-Senê yê li Batmanê ve tê lidarxistin. Ji ber ku tu dîroknasa hunerê yî jî, dixwazim ji wê serdema şikestinê ve dest pê bikim; ji te ve jî eyan e ku gelek teorîsyenên hunerê destkariya piştî Serdema Ronesansê ji nav…

Bixwîne

Kovara Zarema Jimara 6’an

Bo Jimara 6’an Bitikîne!

Bixwîne

Kovara Zarema Jimara 10’an

Bo Jimara 10’an Bitikîne!

Bixwîne

Rojane

Beyta “Kela Dimdimê”

Perwîz Cîhanî Yek ji kelayên navdar yên Kurdistanê Kela Dimdimê ye. Ev kelaya li ber bûyerên ku li ser wê qewimîne û hegera avakirina wê di dîroka Kurdistanê da pir giring e. Mijara wê ji bo gelek dîroknivîs, nivîskar û lêkolîneran bûya jêdera afirandina berhemên toreyî. Ji bilî berhemên nivîskî ta niha bi herdu zaraveyên Kurmancîya jorîn û ya jêrîn bi dehan beyt li ser vê kelayê hatine gotin. Lê ji bilî nivîsarên dîrokî, roman û helbestên ku li ser vê kelayê hatine nivîsîn, menzûmeyek jî bi navê “Beyta Kela Dimdimê” di nav arșîva destnivîsên Kurdî ya koleksîyona Eliksander…

Bixwîne

Giştî

Di Hesar û Kûçikên Bavê Min û Çewlika Heywanan De Nîşandana Desthilatdarîyê

Peşewa Mihemed

Pêşewa Mihemed Ji soranî: Memê Mala Hine Eşkere ye ku edebîyat tu car nabe sîyaset. Edebîyat bi wê firehî û qada xwe ku jê rê edebîyat tê gotin, tu car nabe eydê tu kom, civat, rêxistin û bizaveke sîyasî. Bêguman wek henekbazek di qada sîyasetê de roleke girîng û bibandor a edebîyatê heye. Ango firehîya edebîyatê tu car nabe sîyaset. Bi gotineke din edebîyat serbixwe ye. Lêbelê di eynî demê de edebîyat tim li ser cîhana sîyasetê nirxandinan dike û di vê qadê de her tim henekbazeke pêşeng û jêhatî ye. Bi maneyeke din, edebîyat li gor meyla civakî û…

Bixwîne

Gotar

Neteweperwerîya Kurdî û Dewlet

Azad Haji Aghaie

Dewleta Kurd li Komara Mahabadê* Azad Haji Aghaie Ji Îngilîzî: Fexriya Adsay Puxte Di sîstema sîyasî ya sedsala 20an de dewlet bûne tekane aktorên civata navneteweyî. A rast, dewlet, wek nûnerên neteweyan tenê nabin sedema şer û aştîyê, serdestî û desthilatdarîya çîn an îdeolojîyekê jî xurt dikin. Ji alîyêkî ve, dewlet hêzên li pişt rizgarbûna neteweyên bêdewlet diajon. Li alîyekî din ve jî, serdestî û totalîterîyê dinimînin. Di îdeolojîya neteweperwerîya Kurdî de dewlet ji bo Kurdan bûye babeta arezû û utopyayê. Ev arezû bi retorîk û îdeolojîyên cuda hatîye îfadekirin. Bêguman, ji bo Kurdan, dewlet manîfestoya îdeolojîya him serdestîyê him…

Bixwîne

Gotar

Biewlehîkirina Jiyanê: Kurdistana Rojhilat di bin Desthilatdariya Dewleta Faris-Şiî de

Kamal Soleimani - Ahmad Mohammadpour

Wergera Ji Îngilîzî: Fexriya Adsay Puxte: Ji Şoreşa 1979an vir ve, dewleta Îranê ji bo Kurdên Rojhilat asimîle bike komek politîkayên piralî tetbîq dike. Kurd gelek caran hedefa sereke ya operasyonên leşkerî yên dewleta Îranê, stratejiyên asimîlekirinê û rejima wê ya nezaretê ne. Piştî dagirkirina (feth) Kurdistana Rojhilat (Rojhilat) di 1979an de, dewletê hewl da bi rêya milîtarîzasyona sîstematîk, avakirina ‘saziyên şoreşger’ û navendên nû yên olî û çandî kontrola herêmê ji nû ve têxe destê xwe, profila demografîk, olî û çandî biguherîne. Ev nivîs hewlek e ku ronî bike neteweperweriya olî ya dewletê û şêweyên stratejiyên asimîlasyonkirinê yên curbicur,…

Bixwîne

Rojane

Zazakî Net: Ji bo Zazakî Aşîyaneke Nûjen a Zanînê

M. Zahir Ertekin

Destpêk Înternet û teknolojî di gelek qadên jîyanê da cihê xwe yî girîng û gewre zeft kirîye. Hema hema meriv êdî nikare bêyî înternetê tevbigere. Bi taybet ji bo xwendin, lêkolîn û nivîsînê ev amûrên ragihandinê û înternet, ketine hukmê ‘nebe nabe’yê. Piştî ku bandora înternetê ewqas zêde bû, bêguman xwendina dijital jî hêdî hêdî rê li ber weşangerî û çapê teng kir/dike. Bi taybet bo lêkoler û akademîsyenan çavkanîyên dijîtal, bûne çavkanîyên sereke û taybet. Bi vî awayî dinya nêzîktirî însanan bûye, ango bûye mîna bajarokekî biçûk. Malperên edebî, çandî û hunerî jî li şûna kovarên çapkirî cihên xwe…

Bixwîne

Giştî

Profesorê Dizîya Zanînê

Perwîz Cîhanî Dizî û Dizîya Toreyî Çî Ye? Dizî karekî kirêt û şermawer e ku bidaxewe roja îro di nav civaka me da bi curekî berbiçav şax vedaye. Çendîn cur û celebêne dizîyê hene. Mirov dikare dizîyê weha şirove bike: Bi giştî hildan û birina mal yan darayîya kesan ji xwe ra. Dizî dikare bi curekî penîve/nihênî yan jî eşkere û bi zora çek, yan bi xapandinê be. Herwisan destdanîna li ser mal û milk û keda kesan û zorpeskirin yan guhorîn û desttêverdana serpelge û tapo û her cure senedên malkîyeta xelkê bêy dilxwazîya wan jî cureke dî ya…

Bixwîne

Gotar

Hevbirrîna Eşîrtî û Neteweperwerîyê li Rêvebirîya Herêma Kurdistanê

Ahmad Mohammadpour -Norbert Ross

Ahmad Mohammadpour – Norbert Ross Ji Îngilizî: Fexriya Adsay Destpêk Rojhilata Navîn gelek caran ji goşeya eşîrtîyê tê dîtin.[1] Ev bi taybetî ji bo Kurdan rast e[2] û gelê Kurd pirî caran tam wek civakeke eşîrî tê dîtin.[3] Digel ku gelek zanyarên civakî û bi taybetî antropolog li ser rêgeha eşîrîyê difikirin jî, nemaza di têkilîya wê ya bi têgehên manend ên wek komên etnîk an neteweyê re xumamî maye. Wek yek ji pêkhateyên nasnameya civakî û rêxistîbûna civakî ya li Rojhilata Navîn em li ser giringîya endamtîya eşîrî hemfikir bin jî,[4] em eşîrîyê wek taybetîyeke gewherî ya Kurdan nabînin, û…

Bixwîne

Gotar

Lêpirsîna Eşîrtîyê: Muamaya “Eşîrtî”yê di Xebatên Sosyolojîk ên li ser Rojhilata Navîn de

Ahmad Mohammadpour -Kamal Soleımanı

Ji Îngilîzî: Fexriya Adsay** Puxte: Di vê nivîsê*** de, em nîyet dikin navlêka ‘eşîrtî’yê wek kategorîyeke kolonyal, ku di xebatên civakî yên li ser Kurdan û bi giştî yên li ser Rojhilata Navîn de wek têgeheke berbiçav derdikeve pêş, ji hev veçirînin. Eşîrtî, ku bi awayekî keyfî hatîye bikaranîn, nemaze di xebatên akademîk yên mewcûd ên li ser Kurdistanê de cîyekî navendî girtîye. Hin berhemên antropolojîk ên berê ewqas pê de çûne ku eşîrtî wek “DNA”ya gelê Rojhilata Navîn dîtine. Bi bikaranîna xebatên nû yên li ser Amerîkaya Latîn, Afrîka û Asyaya Navîn, em îdia dikin ku emilandina eşîrtîyê, wek…

Bixwîne

Giştî

Bersivek

Remezan Alan Ayhan Tek bersivek daye nivîsa me ya derbarê întihalê de. Mirov bi kîjan çavî lê binêre, nivîsa wî jî bersivekê heq dike û li ser hin xalên nivîsa me ya berê jî mirov mecbûrî hin îzehatan dike. Halê hazir madem daxwaza wî ya guftûgoyeke ku her du alî jê sûdê wergire li gor dilê me ye jî, em ê bi vê berpirsîyarîyê tevbigerin. Bi raya me nivîsa berê ji çavekî rast-bîn û rexnegir mehrûm nebû; şêwaza wê ya ku ketibû qalibê kompozîsyona mesnewîyekê ji van wesfan ne dûr bû; mijareke giran a mîna “întihal”ê jî bi awayekî sivik…

Bixwîne

Giştî

Ji Yekemîn Pisporê Derengmayî re Bersiveke Mecbûrî

Ayhan TEK Çendek berê li ser bloga Zaremayê rastê nivîsa birêz Remezan Alan ya bi navê “Hîleya Întihalekê” hatim. Meseleyên li dor rexne û polemîkan hin caran fayde didine edebiyatê. Ji wan guftugoyan her alî sûdê werdigirin ku rêya dubarekirinê li xetayan tê girtin û imkana rêyên çêtir pêk tê. Loma jî milmilanêyên wisa hem ihiyac, hem jî bi qîmet in. Di vê çarçoveyê de birêz Alan “yekemîn” car, li ser xebatên min rexne û tewanek kir ku ew bo min cihê keyfxweşiyê ye. Lewra “yekemîn”bûn ji bo wî gelek girîng e ku ev jî bi xêra wî bû para…

Bixwîne

Giştî

Hîleya Întihalekê

Remezan Alan Dîbace: Pêbendîya Rewşa Giştî û Nefsî Dema di Tebaxa 2012an de li beşa Ziman û Çanda Kurdî ya Enstitûya Zimanên Zindî ya Zanîngeha Artukluyê me dest bi kar kir, heyecan û enerjîyeke mezin hebû. Me digot bo kurdan û herwiha bo min “dewreke nû” dest pê kirîye. Me bo xwe jî wisan digot lewra piştî mamostetîya bîst salan a ziman û edebîyata tirkî, dor hatibû ku em mesaîya xwe ya fermî bo ziman û edebîyata kurdî xerc bikin. Bi vî awayî me mesaîya nefermî ya salan a bo kurdî jî ji xwe re kir sermîyan û bi şewq…

Bixwîne

Gotar

Humanîzmaya Fantastîk di Siyaseta Kurdên Bakur de

Mihemed Şarman

Mihemed Şarman Puxte: Humanîzmaya fantastîk xwe di wê rewşê de dide der ku bêyî mirov kêşeyên navmalî çareser bike ji ber giraniya wan an ji ber hin sedemên derveyîn yên provakatîf meriv berê xwe bide meseleyên din. Henûniya nav kurdan gelek caran bi leyîstokê siyasî bi teoriyên çewt bûye sedema pişaftin û armancşaşiya wan. Divê Kurd vê yekê baş ji hev veçirînin, ne bi teoriyên dûrî meseleyan, bi awayekî nû, bi zelalî li mijara xwe hûr bibin. Ev gotar hewl dide ku nimûneyên humanîzmaya fantastîk di nav civak û siyaseta kurdên bakur de nîşan bide û di dawiyê de balê bikişîne…

Bixwîne

Gotar

Di ser Erdnigarîyê re Deng û Bêdengîya Madûnan

Mîrza Baran Dema piştî Şoreşa Fransî bayê neteweperwerîyê kêm zede li her deverê dinyayê belav dibe, heman ba rê li ber neteweperwerîya Tirk û ya Kurdan jî vedike, helbet bi modernizasyona Osmanî lê di perîyodên cihê de. Li ser vê yekê, heke mirov dêhna xwe baş bide rewşa erdnigarî ya van gelan, dê baş bibîne ku carinan yek ji van gelan di tevahîya xakeke fireh de li herêmekê bi serê xwe otokton an jî carinan her du jî li herêmekê bi hev re jîyane, û ev yek jî ligel bayê neteweperwerîyê hişmendîya van her du gelan a li ser erdnigarîyê…

Bixwîne

Giştî

Derfeta Feminîzma Neteweperwer

Ranjoo Seodu Herr

Ranjoo Seodu Herr Ji Îng.: Fexriya Adsay Piraniya feminîstên Cîhana Sêyem neteweperweriyê wek neyarê feminîzmê dibînin. Li hemberî vê meyla gelemperî, ez îdia dikim ku neteweperweriya “pirnavendî” ew potansiyela wê heye ku daweyên feminîstên li Cîhana Sêyem biparêze. Neteweperweriya “pirnavendî”, ku armanca wê heqîqî bidestxistin û dewamkirina serweriya neteweyî ye, di vê serdema neokolonyal a globalîzasyona kapîtalîst de hê jî manedar e û dikare xizmeta hedefên feminîst bike di pêşdebirina refaha piraniya jinên Cîhana Sêyem ku di bin vê sîstemê de pir zêde eziyet dikşînin. I. Destpek Di nav gelek peywendên Cîhana Sêyem[1] de, bi awayekî girîft neteweperwerî[2] bi…

Bixwîne

Hevpeyvîn

Bi Emîr Hesenpûr re li ser Zimên û Neteweyê

Emîr Hesenpûr

Hevpeyvîn: Zanyar Umranî Ji Soranî: Mistefa Dewlemend Gelo girîngîya zimanê standard di cih de ye û firehîya cografyaya zaravayên Kurdî çawa çawa ye? Yekîtîya zimên di vê serdemê de tiştekî pêwîst e. Ji ber ku pêwendîya di navbera mirovan de gelekî belav bûye, wekî ku dibêjin, dinya bûye gundek. Li dinyayê nêzikî 7 hezar ziman hene. Pêwendîya mirovan jî zêdetir bi rîya zimanan e. Ev bûye pirsgirêkeke sîyasî, aborî û îdeolojîk. Di vê demê de teknolojî bi pêş ketîye. Berîya serdema modernîteyê (sermayedarî) pêwendîyên bi vê şêweyê tunebûn. Gelek caran kesek li cihekî dihat dinyayê, li wir dijîya û…

Bixwîne

Giştî

Hevpeyvîn ligel Romanûs Eta Nehayî: Romana Kurdî û Modernîte

Hevpeyvîn: Rizgar Lutfî Wergera ji soranî: Mehmed Salih Bedirxan-Ehmed Berojî Di nav ev çend salên borî de hevpeyvînên ligel qelemên girîng di warê destana edebî de û bi derbarê teoriyan ve gelek nînin. Dibe ku bi nêrîna ji serpêhatiyên şexsî yên wan nivîskaran di derheqê aliyên peywendîdarên cureya çîrok û romanê de hatibe qalkirin û peyamên tecrûbekirî hatibin desteberkirin. Ger hevpeyvîn hatibin kirin jî li ser daxuyaniyên berheman bûne û kêmtir girîngî bi van cureyên edebiyatê da hene. Min di vê hevpeyvînê de xwest dîsa vê xeta zemînê ya qedîm ku destana edebî ya me tê de derbasbûye û niha…

Bixwîne

Hevpeyvîn

Receb Dildar: Min jî di ser qehremanekî xwe re peyama xwe daye

Mêvanê Zaremayê vê carê nivîskar Receb Dildar e ku di payiza sala 2018a de bi romana xwe Leqatê li bakur dînamîzmek anî nav wêjeya Kurdî. Vê romana ku ji xwînerên Kurdî elaqeyek baş dît, romaneke dîrokî ye lê lehengê wê ne şexsiyetekî dîrokî yê navdar e wek lehengên din î romanên dîrokî yên di kurmancî de. Leqat, romana yek ji ‘mirovên biçûk’ e ku her tim di bin siya qehremanên binavûdeng û bûyerên mezin de hatine jibîrkirin an qe dor nayê ser wan. Leqat vê carê dorê dide yekî ji ew ên jibîrkirî û bi vê taybetiya xwe nîşana demokratîzebûna…

Bixwîne

Gotar

Di Çîrokên Baran û Şarman de wek Derfeteke Vegêranê; Mîzah

Şêxo Fîlîk Hê jî nehatiye piştrastkirin ka piştî mirinê jiyaneke dîtir heye an na. Lê mirin mîna rastiyeke hişk û birind li benda me ye. Û çawa ku Henri Bergson jî gotiye yekane bûnewerê hay ji vê aqubetê (mirin) heye însan e. Heke em qirdikên (meymûn) beyî sedem dikenin nehesibînin yekane bûnewerê dikene dîsa însan e. Tevî ku yekane bûnewerê hay ji mirinê heye însan e, ya ku însên dike yekana bûnewerê ku dikene çi ye? Heke ev paradoksek be, vê paradoksê çi xwedî dike? Wer xuya ye Sulhî Dölek [1] beriya me li bersiva vê pirsê geriyaye û wiha…

Bixwîne

Gotar

Aqlê Protez ê Kolonîyê

Şaro İ. Garip

ŞARO I. GARİP Aqlê protez bê şik bi tilîya xwe çavê xwe derdixe Puxte: Kurdan di şerê cihanê yên duyemîn de derfeta dewletbûnê ji dest xwe revandin. Îro jî derfeteka zerîn bi piranî ji dest xwe revandin. Sedema vê ne bes dijminên wan in. Kêmasîya aqlê Kurd jî roleke mezin dilîze. Kurd beguman li hemberî Kolonyalîzmê şerekî mezin didin, lê şerên Kurda encamê xurt nagirin. Ne tenê dinamikên ji derve wek parçekirina…

Bixwîne

Gotar

Nivîskarekî Nû ji Başûrê Kurdistanê: Mardîn Îbrahîm

Baha Akhan Di serî de divê ez li xwe mikûr bêm ku min jî weku gelek xwendevanên kurd dema navê nivîskarî bihîst (ku navê wî heman navê bajarê Mêrdînê ye), ez ketim ser wê baweriyê ku tekez ev jî nivîskarekî bakurî yê nû ye. Lê piştre fikirîm li bakurê Kurdistanê nivîskarekî ku di carekê de du berheman bide ber çapê tune an jî min nedîtî ye. Piştî lêpirsîn û lêgerîneke kêlîkurt ez hîn bûm ku nivîskarê navborî ji başûr e û li başûr jî kesekî gelek navdar e. Belê Mardîn Îbrahîm ne ji Mêrdînê ye! Ew di sala 1974an de…

Bixwîne

Gotar

Kurd wek Qurbaniyên Sê Îdeolojîyan*

Eyyûb Kerîmî

Eyyûb Kerîmî Ji Soranî: Ferzende Kurdîzade Peywira sereke ya fikra rexneyî, rexnegirtin e li îdeolojîya serdemê ku li vir em ê jê re bêjin “rexneya îdeolojîyê” (ideologiekritik). Lê belê ravekirina îdeolojîyê karekî ewqas sade nîne û pêwîst e nivîsarên Karl Marks, Karl Mannheim, Louis Althusser û Slavoj Žižek bi hûrgilî bêne xwendin. Li vir ez dikarim bi kurtî bêjim ku mebesta min ji îdeolojîyê, cure destgah(aygıt)eke hilberandina rasteqîneyan e. Yanî ew dîyardeyên ku em ji wan re dibêjin “rasteqîne,” têkilîyeke wan a yekrast ligel îdeolojîyê heye û bê îdeolojîyê nikarin hebin. Her ji ber vê yekê îdeolojî li vir ji…

Bixwîne

Gotar

“Şerê Newala Qeremûsê” di Klama Salihê Beynatî de

Zeynep Sultan Atlı

Puxte: Folklor, ew zanist e ku çanda maddî û manewî ya gelêrî li gorî rêbazên xwe yên taybet vedîkole, tomar dîke û radîgihîne nifşên dî. Berîya wêjeya nivîskî ev kar bi gotin û bi hostetîya di honandina peyvan de girîngîya dengbêjî û dengbêjan derdîkeve pêşîya me. Emê di vê nivîsê de li ser van mijaran, bi taybetî li ser dengbêj Salihê Beynatî û di kîlama wî ya bi navê ‘Şerê Newala Qeremûsê’ rawestin[1]. Peyvên Sereke: Folklor, Dengbêj, Dengbêjî, “Şerê Newala Qeremûsê” Destpêk Dengbêjî rebazeke forma di folklora Kurdîîya devkî de ye. Di çanda Kurdî ya devkî de dengbêjî di qadeke…

Bixwîne

Gotar

“Zerdeşt Kurd bû!”: Zerdeştîya Nû di nav Kurdên Başûr de

Edith Szanto Ji Îng.: Fexrîya Adsay Puxte: Piştî ketina Mûsilê di 2014a de, hin Kurdan ji Îslamê nefret kirin û berê xwe jê guherîn. Gelek bûn ateîst, ên din jî di Zerdeştîyê de li hewînîyê gerîyan. Li gor kesên bûn Zerdeştî, Zerdeştî dînê “resen” ê Kurdan bû berîya ku bibin Misliman. Di 2015a de, li Silêmanîyê du navendên Zerdeştîyê vebûn, herdu jî ji alîyê Rêvebirîya Herêma Kurd hatin naskirin. Bi taybetî, wan hewl nedan ku Zerdeştîyê ji nû ve biafirînin bi awayê xwe yî niha û yê dîrokî yê li Îran û Asyaya Başûr hatîye temrînkirin. Ji dêvla wê, wan…

Bixwîne

Hevpeyvîn

Kamal Soleimani: Dîndar çi Misilman çi ne-Misilman, Nikarin li Derveyî Paradîgmaya Netewe-Dewletê Bifikirin

Kamal Soleımanı

Hevpeyvîn: Azad Hacî Aqayî Ji Soranî: Eyyüp Subaşı Dr. Kamal Soleimani ji zanîngeha Kolombiyayê mezûn bûye û mamoste ye li zanîngeha City University of New York Queens College. Qada xebatên Soleimani, Îslam, siyaset, dîroka Rojhilata Navîn bi taybet pirsa Kurd e. Di van waran de xwedî gelek lêkolîn e û di sala 2016an de jî kitêba wî ya bi navê Islam and Competing Nationalisms in the Middle East, 1876-1926 (Îslam û Neteweperweriyên Reqîb li Rojhilata Navîn, 1876-1926) ji aliyê weşanxaneya navdar Palgraveyê ve hatiye çapkirin. Di demeke nêz de wê bi zimanê Tirkî ji aliyê weşanxaneya Peywendê bê çapkirin. Soleimani…

Bixwîne

Hevpeyvîn

Ferîd Xan: Şîna Pênûsê ji ya Mirovan Girantir e Şarocan!

Şaro İ. Garip

Hevpeyvîn: Şaro İ. Garip Nefîdarî herî zêde ji bo bêperhiştin û riswakirina civak û milletan hatîye tevinkirin. Lewre berî herkesî serkêş, ronakbîr û hunermendên civakê derbasî erda xwe dike. Li erda xwe ya xerîb wan bêasim dihêl e. Pirrî xeyal û ramanên wan di agirê xwe de dişewitîne û dike xwelî. Li alîyê dî jî civakê bê per û bask dihêle. Ez ne şaş bim, Darwin dibêje “Civakên ku hunermend û zanayên xwe nînbin, wek mirîşkê ne, per û baskên wan heye, lê nikarin bifirin.” Hîn di dîrokên kevn de jî di çîroka Bedirxanîyan de jî, mirov dikare vê senaryoya…

Bixwîne