Kovara Zarema Blog – Page 2 – Blog û Nivîsên Kovara Zarema

Çarşem, 1 Gulan

Di Rabêja vebêjî ya Kurdî ya Modern de Rastî û Honak

Haşim Ahmadzade

Di Rabêja vebêjî ya Kurdî ya Modern de Rastî û Honak HAŞIM AHMADZADE – JI ÎNGILÎZÎ: FEXRIYA ADSAY Pûxte: Rabêja vebêjî ya modern, yanê roman û kurteçîrok, berevajî şêwazên vegotinê yên kevneşopî, mînak fabl û romans, ku li ser nerînên gelemperî û paradigmayên dîdaktîk ava dibin, ji ezmûnên takekesî û nerînên epîstemolojîk ên modern dertê. Hilatina rabêja vebêjî ya modern a kurdî li ser pêwendiya navbera rastî û honakê de mînakên hêja didin ber destê lêkolîneran. Ev gotar du honakên kurdî yên ewil ên sedsala 20mîn, kurteçîroakek û romanek, dide ber xwe û nîqaş dike ku bi şertên civakî û…

Bixwîne

Tiyorîyî Nêwandeqêtî le ber Tîşkî Raveyekî Nuyê Mikhail Bakhtin Le Delaqeyî Nîgarî Popêrewe

REHBER MEHMÛDZADE

Tiyorîyî Nêwandeqêtî le ber Tîşkî Raveyekî Nuyê Mikhail Bakhtin Le Delaqeyî Nîgarî Popêrewe REHBER MEHMÛDZADE – LATÎNÎZEKIRIN: MEHMET EMÎN CIRIK Puxte: Tiyorîyî nêwandeqêkî le pantayî rexneyî edebî da le layen rojyek le qutabxane rexneyekanewe selmêndirawe û karî pêkrawe. Bellam renge heta êsta rexnegran beşwên çespandinî (êsbatkirdinî) nawaxnî em tiyorîweye nebûbin. Lem witare da hewl dirawe be kelk wergirtin le boçûnekanî karil çopêr em tiyorîye biçespêndirê. Hem weha hewl dirawe wilamî em pisyarî bidrêtewe ke deqe edebîyekan lebarî ontolojîkewe ser be cîhanêkin û çi şêwe bûnêkyan heye. Pêşekî Tiyorîyî nêwandeqêkî[1] lew degmen tiyorîyaneye ke lenaw zorbeyî qutabxanekanî rexneyî edebî be hemû…

Bixwîne

Hevpeyvîn Ligel DAVID HARVEY

Hevpeyvîn Ligel DAVID HARVEY MÎRZA BARAN – HÊJA NETIRK – JI ÎNGILÎZÎ: FERZAN ŞÊR DAVID HARVEY (z.1935, Gillingham, Kent, Îngilîstan) Di sala 1961an de doktoraya xwe li zaningeha Cambridge di beşa Erdnîgariyê de kiriye. Piştî xebatên xwe yên li zaningeha Bristolê di sala 1969an de li derbasî zaningeha Johns Hopkins bû. Di sala 2001an de li zaningeha Cityê dest bi xebatê kir. Taybetmendiya herî mezin a Harvey ew e ku fikra wusatê li teoriya Marksîst zêde kiriye. Di nav Zanistên Civakî de yek ji bîst kesan e ku herî zêde jêgirtin (û veguhastin) ji wan dibe. Hêja Netirk: Em dizanin…

Bixwîne

Xwekujiya Jinan û Raza Hilbijartina Êgir

Xwekujiya Jinan û Raza Hilbijartina Êgir ETA NEHAYÎ – JI SORANÎ: EYIP SUBAŞI Sê sal berî niha, wan rojên ku min yekem rûpela Balindekanî Demba dinivîsî, min bi du tiştan nedizanî. Yekem: Min nedizanî ew rûpel, yan ew du rûpelên ku paşê bûn beşa destpêka vê romanê, vegotina xewneke aloz a zilamekî ne ku gelek şevan dubare dibe û di encamê de bi rastiya jiyana jina vê çîrokê ve tête girêdan. Ez ê veneşêrim min bi xwe jî çend caran ew xewna aloz dîtibû. Her ku hişyar dibûm min ji xwe dipirsî: Ez li ku me dema ku ew jina…

Bixwîne

Polîtîkayên Tirkkirinê di Serdema Komara Tirkiyeyê de: Ne-Misilman û Kurd*

Polîtîkayên Tirkkirinê di Serdema Komara Tirkiyeyê de: Ne-Misilman û Kurd* MÎRZA BARAN Puxte: Dema Komara Tirkiyeyê ji mîrateyên Impatatoriya Osmanî vediqete, wek ku ji nav jî diyar kiriye, dewleta tirkan wê bi sîstemeke nû ya polîtîk wê bi rê ve birin ku jê re dibêjin Komar. Ji bo avakirin û qewînkirina van herdu hêmanên netew dewletê -Komar û Tirkbûn- hewceyî bi nasnaveke homojen, bi “em”eke sêwirandî heye ku tê de hemî komên ne-tirk divê werin tirkkirin bi rêya pratîkên curbecur. Ji bo pêkanîna vê yekê, komên ne-misilman ên mîna rûm, ermen û cihû di ser nasnava ne-muslimantiyê re, kurd jî…

Bixwîne

Vegotinên Bêdewletbûnê û Aidiyeta Siyasî Di Nav Diyasporayên Kurd Ên li Swêdê û Qraliyeta Yekbûyî (UK-QY)

Vegotinên Bêdewletbûnê û Aidiyeta Siyasî Di Nav Diyasporayên Kurd Ên li Swêdê û Qraliyeta Yekbûyî (UK-QY) BARZOO ELIASSI – JI ÎNGILÎZÎ: FEXRIYA ADSAY Puxte: Ev gotar, di nav cîhaneke de ku ji netew-dewlet û welatîbûnên newekhev pêk tê li ser diyardeya bêdewletbûn û aidiyeta siyasî disekine. Bi vî awayî ew ê di nav hizra civakî û siyasî ya hevdem de li sazûmaniya teorîk û têgehên bêdewletbûnê binere û di nav çarçoveya zagonî-siyasî ya netew-dewletan de û di pêvajo û pratîkên navneteweyî de bandora wan a bo têgehên nasnameya parvekirî û mafên welatîbûnê diyar bike. Di warê akademiyê de bidewletbûn piranî…

Bixwîne

Lênerîneke Radîkal li Karesatê (BI BONEYA KOMKUJÎ Û KOÇBERIYA KURDÊN ÊZÎDÎ Û KAKEYÎ Û KOBANÎ)

Bextiyar Secadî

Lênerîneke Radîkal li Karesatê (BI BONEYA KOMKUJÎ Û KOÇBERIYA KURDÊN ÊZÎDÎ Û KAKEYÎ Û KOBANÎ) Bextiyar Secadî Ji Soranî: Besam Mistefa Puxte: Karesat, di rengê komkujî û koçberiya bi kom de, ew têgeha nezelal e ku her hewldanek bo têgihîştina wê têk diçe. Her nerîngehek ku, rasterast û nerasterast, angaşta famkirina karesatê bike dibe sedemê sadekirina renc û zehmetkêşiya qurbaniyên karesatê. Raportên rojnamevanan, analîzên medyayî, nirxandinên siyasetmedaran û bîr û baweriyên pozîtîvîst bi berdewamî bi awayekî serveyî û giştî rûbirûyî karesatê dibin. Gotara jornalîst xwediya taybetmendiyekê ye ku ji wiha bêhtir jê nayê bendewarkirin. Analîzên medyayî jî nikarin nerîn û…

Bixwîne

Çend Wêneyên Belengaziyê û Nexwestina dewletê ya Hin Kurdan

Mihemed Şarman

Çend Wêneyên Belengaziyê û Nexwestina dewletê ya Hin Kurdan MIHEMED ŞARMAN Puxte: Di jiyana mirov de pêvajoya zaroktiyê pêvajoya herî zêde bi bandor e. Deqên demên berê li ser ruhê mirov her û her dimînin. ji ber ku axa kurdan hatiye dagirkirin, xizanî tim bûye mêvanekî hat neçûyî li Kurdistanê. Vê yekê bandor li ser ruh û siyaseta wan jî kiriye. Ev nivîs bi raya çend mînakan li ser tesîra vê pêvojayê disekine. Rabirdû çi aloziyê ser siyaset û bîrdoziya mirov çêdike, çandek bi çi ava dibe? Belengaziya ku êdî nahêle mirov xwe layiqê tiştên baş bibîne çi tesîrê li…

Bixwîne

Di Navbera desthilat û Hunerê de Walter Benjamin

Hesenê Dewrêş

Di Navbera desthilat û Hunerê de Walter Benjamin HESENÊ DEWRÊŞ Puxte: Walter Benjamin di tevayê jiyana xwe de gelekî ji destê deshilatê kişand, reviya kû derê xelasiya xwe jê nekir. Her çi qas wî dixwest ku ji deshilatê dûr jî be û bi karê nivîs û ramanê eleqedar be, şert û mercên têkiliyên wî, awayê fikirîna wî û heta mirina wî deshilatê diyar kir. Benjamin li ser dîrok û hunerê xebatên pir hêja li pey xwe hiştin. Di nav gelek meseleyên ku Benjamin li ser hûr dibû û weke nakokiyê dixuyan de yek jê jî meseleya “nehênî” û “nêzîkkirinê” bû.…

Bixwîne

Zimanê Malê, Hegemoniya Li Malê

Zimanê Malê, Hegemoniya Li Malê Fexriya Adsay Puxte: Berhemên wêjeyî di nav şerd û mercên dinya me de tên hilberandin û dibin awayekî avakirina hegemoniya beranber. ji berhemên di girtîgehên Tirkiyeyê de ji aliyê kevne-gêrilayan hatine nivîsandin, ên bi kurdî ji ber bandora zimên bêtir xwemalî û bi xwendevanên xwe re dikarin pêwendiyeke xurt saz bikin, lewma di avakirina hegemoniya beranber de xwedî rolekê ne û bi dengekî xurttir xitabî civakê dikin. Lê ên bi tirkî bandora zimanekî biyanî û her wiha nerîneke biyanî jî di xwe de dihewînin, ji ber vê bi civaka kurd re pêwendiyeke wan a xurt…

Bixwîne

Hevpeyvînek bi Ngugi Wa Thiong’o re

Hevpeyvînek bi Ngugi Wa Thiong’o re Michael Pozo* JI ÎNGILÎZÎ: UMRAN ARAN Ngui Wa Thiong’o Profesorê Wêjeya îngilîzî û ya Berawirdî ye û Dîrektorê Navenda Navneteweyî ya Nivîsîn û Wergeranê ye li Zanîngeha Kalîforniyayê, li irvineê. Nivîskarê Kenyayî û bi eslê xwe Gîkuyuyî, Ngugi nivîskarê romanên curbicur e, yên wek Weep Not Child (1964), The River Between (1965), A Grain of Wheat (1967) and Petals of Blood (1977). Di 1980yî de Ngugi romanek bi navê Şeytanê Bereks nivîsî ku yekem romana modern e bi zimanê gikuyuyî. Di nav xebatên rexneyî yê Ngugi de Homecoming (1972), Detained: A Writer’s Prison Diary…

Bixwîne

DIYALEKTÎKA MIKHAIL BAKHTIN: Peyv, Guherînên Civakî û Geşbûna Zimên

Bextiyar Secadî

DIYALEKTÎKA MIKHAIL BAKHTIN Peyv, Guherînên Civakî û Geşbûna Zimên Bextiyar Secadî JI SORANÎ: BESAM MISTEFA Pêşgotin Ev babet beşeke ji pêşgotina pirtûka Azweriya Diyalog, Ken û Azadiyê ku ji hêla Mikhail Baxtîn û çend rexnegir û teorîdanerên dîtir hatiye nivîsandin û nûser ew kiriye kurdî. ji ber ku çend nerînan li ser taybetmendiyên sereke û herwiha asta geşbûna zimanê kurdî û bizava wergerandina bo zimanê kurdî jî vedihewîne, me pêwist dît em dîsa li ber çavê xwîneran raxin. Têbiniyek li ser teoriyên Bakhtin David Lodge di pirtûka xwe ya Rexne û Teoriya Modern de dibêje: “Jiyan û berhemên Mikhail Bakhtin…

Bixwîne

Tiyorîzekirina Romanê Weke Janrekê Edebî

Emîn Ebdulqadir

Tiyorîzekirina Romanê Weke Janrekê Edebî EMÎN EBDULQADIR LATÎNÎZEKIRIN: MERAL SEVİM Puxte: Ev lêkolîne bizaveke ji bo berçavkirina çewatiya peydabûna romanê weke janrekê wêjeyî yê cuda ji hemû janrên din ên berî xwe. Ev babete girêdayî pirs û migirtî (Hypothesis) ên peydabûna êkem roman e. Gelo kîjan roman di hê hijmartin weke yekem roman? Li gorey çi pîver yekem roman tê destnîçankirin? Ev mijare me di kêşe pirseke din a gewherî ew jî, ev janre bi çi awa dihê têgehiştin; anko ji boy ko pîver ên dest nîşan kirna wê weke janrek wêjeyî bi hên zanîn pêtviye bizanîbîn ew çawa hatiye…

Bixwîne

VEGOTINZANÎ Û KURTEANALÎZEK LI SER ÇÎROKA “êş”ê ya hesenê metê

VEGOTINZANÎ Û KURTEANALÎZEK LI SER ÇÎROKA “êş”ê ya hesenê metê BURHAN YEK Puxte: Bi destpêkirina sedsala 20an re lêkolînen li ser edebiyatê bi pêş ketin. Edebiyat nikaribû xwe ji zanistên cuda cuda dûr bixista û wê yekê jî kir ku zanyarên ji gelek aliyan li ser edebiyatê bixebitin an jî zanînên cuda li ser edebiyatê tetbîq bikin. ji hêla rexne û teoriyan ve her ku diçe tûrikê edebiyatê tijetir dibe. Berhemên sereke her çi qas neguherin jî bi çavên zanyarên edebiyatê bi awayekî din li ser wan berheman tê sekinîn. Edebiyat, êdî ji gelek waran sûdê werdigire; psîkanalîz, binyadgerî (Structuralism),…

Bixwîne

ŞÎROVEYA METNEKE FANTASTÎK Û PSÎKOTÎK: Arezûya “Guhê jêkirî”

ŞÎROVEYA METNEKE FANTASTÎK Û PSÎKOTÎK: Arezûya “Guhê jêkirî” MÎRZA BARAN Puxte: Berhemên ku di honandina xwe de xwedan bûyerên fantastîk in tim xwînerên xwe dibin dûrî cîhana ku jiyana xwe lê berdewam dikin. Lê di famlêbarkirina wan de şîroveya herî hêsan tim gotina “fantastîk” e. Di vê nivîsarê de ez ê bêtir dêhna xwe bidim têgehên mîmetîk, fantastîk û bi wan re jî xwe bigihînim warekî psîkotîk, li ser şopa Bülent Somay, bi saya van têgehan ez ê wateyekê ji çîroka “Guhê jêkirî” a Helîm Yûsiv derînim, ku ew çîrok bi têra xwe xwedan bûyerên fantastîk û xerîb e. Di…

Bixwîne

KOLONYALÎZM, NASNAME Û PARÇEBÛN: Tirsa bê Diran a Helîm Yûsiv

KOLONYALÎZM, NASNAME Û PARÇEBÛN Tirsa bê Diran a Helîm Yûsiv UMRAN ARAN Puxte: Parçebûna Kurdistanê, sînorên çêkirî û asîmîlasyona dagirkeran hem bi wateya kolektîf û hem jî bi wateya takekesî derûna kurdan têk dibe û rê li ber krîzên nasnameyê û xwebûnê vedike. Di vê nivîsarê de me hewl da ku em rewşa karakterên Tirsa bê Dirana Helîm Yûsiv di çarçoveya têgehên wek nasname, dîntî û dijkolonyaliyê de vekolin. Peyvên sereke: krîza nasnameyî, parçebûn, biyanîbûn, dij-kolonyalî, dînîtî. Destpêk Ji ber ku tê qebûlkirin ku serdema kolonyalîzmê qediyaye, îro bi wateya piştî kolonyalîzmê bêjeya postkolonyalîzmê tê bikaranîn. Lê belê hîn jî…

Bixwîne

OBJEYA WENDA A AREZÛYA SERDESTIYÊ: Mutluluk û En Uzun Gece

Ayhan Öztunç

OBJEYA WENDA A AREZÛYA SERDESTIYÊ: Mutluluk û En Uzun Gece AYHAN ÖZTUNÇ Puxte: Di vê nivîsarê de me du berhemên popular ên ku pîştî salên 2000î derçûne ên bi navê Mutluluk û En Uzun Gece kirin mijar. Ev her du roman ligel guherînên nasnameyên nivîskaran ên salên 90î hatin xwendin. Bi nîqaş û xwendinên mêtingerî, di naveroka van romanan em li şopên temsîlên kurdayetîyê ên di romanên dema avakirina komarê geriyan. Ligel hin hêmayên neguherbar û veguherînên estetîk, em li pey şopên gotinên mêtinger çûn. ji ber taybetiyên tesîra van romanan me çeperên xwendina xwe berfireh kir û me li…

Bixwîne

Têkçûna Utopyayekê di Siweylaya Şahram Qawamî de

Têkçûna Utopyayekê di Siweylaya Şahram Qawamî de KAWE QUBADÎ – JI ÎNGILÎZÎ: SEVDA ORAK REŞİTOĞLU Puxte: Nasname û kirdewariya mirov fenomeneke piralî, yanê têkela çendîn deng, rabêj û îdeolojiyan e ku ji bo li ser mirovan rûne tê guhertin an şikl tê dayin. Ev xebat hewl dide di romanên kurdî de bi riya pêwendiyên karakterekî/ê ên înterektîv û diyalojîk ên bi rabêjên civakî, siyasî û çandî û îdeolojiyan re, sazkirin û temsiliyeta kirdewarî û nasnameya wî/wê kişif bike. Li ber ronayiya teoriya vebêjî ya Bakhtîn û yên modernîst, di analîza tekstuwel û contekstuwel a siweylayê (2004) de, min taybetiyên romanê…

Bixwîne

Ji nû ve Hizirîna li ser Peydabûna Helbesta Kurdî ya Modern

Farangis Ghaderi

Ji nû ve Hizirîna li ser Peydabûna Helbesta Kurdî ya Modern FARANGİS GHADERİ – JI ÎNGILÎZÎ: FEXRİYA ADSAY Puxte: Di vê gotarê de ez li dij fama kevneşopî ya derbarê helbesta kurdî ya modern derdikevim û pênase û senifandina wê ya hatiye qebûlkirin, bi riya lêpirsîna duyatiya kevn û nûjen, red dikim. Rexneya wêjeyî ya kurdî ya kevneşopî dest nîşan dike ku helbesta klasîk heta salên 1930 û 1940î ku Evdila Goran şêwaza helbestkî veguherand û “bû bavê” helbesta modern, berdewam kiriye. Li gor vê nerînê, helbest tenê li gor taybetiyên wê yên şêwazî tê nirxandin û tê bawerkirin ku…

Bixwîne

Di Helbestê de Pirs(girêk) ên Hewzan û Ero(û)tîka

Di Helbestê de Pirs(girêk) ên Hewzan û Ero(û)tîka FERZAN ŞÊR Her em bixwazin mirovên ji rêzê ji olên wan mehrûm bikin jî, eşkere ye em ne xwedî otorîteya helbestvanekî/ê ne. Freud, Uygarlığın Huzursuzluğu [Bêhizûriya Şaristaniyê][i] Puxte: Serboriya mirovan di zikê dayikan de weke ku di nav hewzekî de be dest pê dike. Ew hewz di heman demê de hewza hêmayan e, çi dîtbarî çi jî gotinî. Derûniya mirovan ji dîtbarî ber bi gotinî ve dimeşe. Lê helbestvan wekî afirînerên hêmayan ji gotinan hêma diafirînin. Di helbestê de du hewzên di nav hev de, girêdayiyê hev hene; yek ji wan hewza…

Bixwîne

DI SALÊN 1970YÎ DE LI BAŞÛRÊ KURDISTANÊ ŞANO

Mahroo Raşidîrostamî

DI SALÊN 1970YÎ DE LI BAŞÛRÊ KURDISTANÊ ŞANO mahroo raşidîrostamî JI ÎNGILÎZÎ: FEXRİYA ADSAY Puxte: Ev nivîs li ser pêwendiya diyalektîk a di navbera têkoşîna siyasî ya kurdan ku desthilatdariya iraqê red dikir û geşedana çanda pêşandeyê ya li Kurdistanê di salên 1970yî de, disekine. Di dehsalên borî de hunera şanoyê bûbû amraz bo dûpatkirina mijarên civakî û siyasî. Li Kurdistanê di salên ewil ên şanoyê de şanonamenûsan ji çîrokên klasîk û folklorîk û karakterên kurdî îstifade kirin da ku şanoyeke kurdî ya cuda biafirînin. Di destpêka salên 1970yî de bo banga guherînê şano hêzeke sereke ye. Piştî otonomiya 1970yî…

Bixwîne

Çîrok û Çîrçîrokên Hunera Hevçax

Çîrok û Çîrçîrokên Hunera Hevçax ŞENER ÖZMEN Puxte: Digel ku cîhana hunerê ya kûrewî û bêwefa navê wî yê pîroz – bo gelekan bêyom – demeke gelekî dirêj e hilnede jî, Alexander Brener, hevjîn û hevrêya wî ya heta hetayê, Barbara schurz, di Rêbendana 2005an de ji bo edîtoriya hejmara duyemîn a kovara art-istê (ya pêla duyemîn) li Konstantînapolîsê, li der û dorên Beyoğluyê wan deran bûn; her du jî şaşwaz, pariyekî hêrsoyî û piştşikestî bûn, lew re xeyn ji hevalekî wan ê hunermend ê ku di wê sîratûlmisteqîmê de wekî Xoce Xizirî bi hewara wan ve hatibû, di wê…

Bixwîne

Hevpeyvînek Ligel Kerem Gerdenzerî

Mihemed Şarman Fexriya Adsay

Hevpeyvînek Ligel Kerem Gerdenzerî – MIHEMED ŞARMAN-FEXRIYA ADSAY Di muzîka kurdî de Koma Wetan yek ji komên herî kevn e û wek koma rockê cûreyek nû aniye nav muzika kurdî. Her çi qas ji bilî albûmekê tu albûmên komê derneketibe jî, tekane albûma wan hê jî di nav guhderên kurdî de gelek tê ecibandin. Me xwest em vê koma giranbûha careke din bi bîr bînin û mizginiyekî bidin hezkiriyê komê ku birêz Kerem Gerdenzerî di haziriya albûmeke nû de ye. Bi destûra cenabê te, ji bo xwendevanên me te ji nêztir nas bikin, tu dikarî ji me re piçekî qala…

Bixwîne

Tevgerên Civakî yên Jinan (1)

Farangis Ghaderi

Tevgerên Civakî yên Jinan – FARANGIS GHADERI JI FARISÎ: KENANÊ NADO Puxte: Femînîzm navê komeke tevger û îdeolojiyan e ku armanc dike nirx û baweriyên bavsalarî biguherîne û bo jinan mafên wekhev ên siyasî, aborî, çandî û civakî bi dest bixe. Dîroka femînîzmê dikare di nav sê pêlan de bê dabeşkirin. Pêla yekem di sedsala nozdemîn û destpêka sedsala bîstemîn de bû, a duyem di salên 1960 û 1970yî de bû û a sêyem jî ji 1990î heta vêga berdewam dike. Ev gotar bi kurtî van sê pêlan dide naskirin; li ser teorîsyen û nivîskarên sereke yên her sê pêlan…

Bixwîne

Nêrtiya Feminîst (1)

Nêrtiya Feminîst – BELL HOOKS JI ÎNGILÎZÎ: MÎRZA BARAN-SEVDA ORAK Dema tevgera femînîzma hemdem cara ewil dest pê kir, hizbeke bi şidî dij-mêr li holê hebû. Jinên heteroseksuel ên beşdarî tevgerê dibûn ji têkiliyên wisa dihatin ku tê de mêr hov, bêteşe, wehş û nedilsoz bûn. Piraniya wan mêran ramanwerên radîkal bûn, dema beşdarî tevgeran dibûn, li ser navê karker, feqîr û belengazan derbarê mafên nijadî û civakî de diaxivîn. Lê dema mijar dihate ser mesela zayendê, wekî nifşên xwe ew jî kevneperest bûn. Bi gotineke din, jin ji nav têkiliyên wisa bi hêrs dihatin. Û wan ew hêrsa xwe…

Bixwîne

Di Kovara Hawarê de Bicîkirina Jinan di nav Rabêja Neteweperwer de

Di Kovara Hawarê de Bicîkirina Jinan di nav Rabêja Neteweperwer de FEXRIYA ADSAY Puxte: Rabêja neteweperwer dema ku xwe saz dike bi qasî ku li hemberî derve, êdinê xwe terîf dike, hundirê “xwe” jî ji nû ve terîf dike. Yek ji van terîfên hundirîn, a derbarê zayendên civakî de ye. Li gor terîfa nû dabeşkirina rolan û peywirên civakî tên destnîşankirin. Di rabêja neteweperwer a kovara Hawarê de dabeşkirina rolan bi piranî li ser hîmên kevneşopî yên malbatî hatiye kirin. Welat bi teswîrên hezkirî an keçeke bedew ku xîtabî hestên erotîk ên mêran dikin hatiye erotîzekirin an wek dayik û…

Bixwîne

HEGEMONYAYA BAVKANÎ JÎ DIŞIKÊ: Mîkro-Têkoşîn û Mîkro-Şoreşa dengbêja Jin

HEGEMONYAYA BAVKANÎ JÎ DIŞIKÊ: Mîkro-Têkoşîn û Mîkro-Şoreşa dengbêja Jin HÊJA Puxte: Di afirandin û îcrakirina kilamên dengbêjiyê de, cihê jinan tê romantîzekirin û hebûna kilamên bi devê jinan hatiye nivîsandin bêyî analîzek an lêkolîneke wekî ku ji aliyê jinan hatibe afirandin tê nirxandin. Ev angaşt ji aliyê vê nivîsê ve tê redkirin. Ji dêvla vê, ev nivîs metodolojiyekê pêşniyaz dike ji bo diyarkirina kilamên jinan. Bikaranîna zimên ya li gor cinsiyetê dikare alîkariyê bike dema kesek li kilamên jinan digere. Loma, îhtimala hebûna zimanê jinan bi kurtasî tê gotûbêjkirin. Dê du kilam bi vê metodolojiyê bên analîzkirin. Sansura li ser…

Bixwîne

Nezelalbûna ‘Em’ê û li ser Şopên Kovara Rozayê Femînîzma Postkolonyal

Nezelalbûna ‘Em’ê û li ser Şopên Kovara Rozayê Femînîzma Postkolonyal ESRA ALTUN Puxte: Destpêka têkiliya kovaran û jinên kurd heta serê sedsala 20emîn diçe. Jinên kurd heta salên 1990î bi awayên curbicur di kovaran de cih girtin. Jinan jî di kovaran de dinivîsandin, lê nivîsên kovaran bi pirranî yên mêran bûn. vê gotara ku li ber destê we ye, li ser yekemîn kovara jinên kurdên femînîst ên bakurê Kurdistanê, Rozayê ye. Ango, ev gotar, li ser xwepênasekirina jinên kurd, cudahiya ramana jinên kurd ji yên tirk, polîtîkaya jinên kurdan a li ser femînîzmê analîz dike. Ev analîz her çiqas bingeha…

Bixwîne

Hevpeyvînek Ligel Helbestvan Gulîzerê

Hevpeyvînek Ligel Helbestvan Gulîzerê Gulîzer navekî hêja û girîng e di nav helbesta kurdî ya modern de. Piştî du pirtûkan li ber dilê gelek xwedevanên kurdî şîrîn bû û li ser zimanê wan belav bû. Kengê behsa helbestavanên hêja yê nû bête kirin teqez navê Gulîzerê dikeve nav vê guldesteyê. Em wek xwendevan û heyranê helbestên wê li benda berhemên wê yên nû ne. Me xwest em dengê Gulîzerê bi guftûgoyeke dirêj bigihînin hezkiriyên wê û helbesta wê ya berdest bi awayekî kûr binirxînin. – ZAREMA: “Serkeftinên çêkirî baweriyên erzan didin mirov” tu dikarî vê xweşrêzika xwe hinekî rave bikî?…

Bixwîne

SÊ ASTENGIYÊN JINAN DI ÊWRA CAHILIYEYÊ Û KELEPORA KURDAN DE: Zewac, Hevberdan û Mîrat

SÊ ASTENGIYÊN JINAN DI ÊWRA CAHILIYEYÊ Û KELEPORA KURDAN DE: Zewac, Hevberdan û Mîrat BURHAN TEK Puxte: Her çiqas bi pêşketina demê re kelepor xwe bi paş de vekişîne jî di hin mijaran de serdestbûna xwe didomîne. Elbet ev paşdekişandin û serdestbûn li gor berjewendiyan an didome an jî forma xwe diguherîne û didome. îcar di nav adetên me kurdan de jî adetin hene ku bi awayê tetbîqkirinê li êwra cahîliyeyê tên, kurd bi giştî miletekî misilman be jî wexta ku mesele tê ser jinê û mafên wê, di hin qadan de mixabin hîn jî berjewendiyên mêran serdest in. Di…

Bixwîne

DI NAVBERA NETEWEPERWERÎ Û MAFÊN JINAN DE: Tevgera Jinên Kurd li Iraqê (1)

NADJE AL-ALI Û NICOLA PRATT

DI NAVBERA NETEWEPERWERÎ Û MAFÊN JINAN DE: Tevgera Jinên Kurd li Iraqê:[1] NADJE AL-ALI Û NICOLA PRATT JI ÎNGILÎZÎ: FEXRIYA ADSAY Puxte: Ev gotar bi riya vekolandina tevgera jinên kurd ên li Iraqê, ku kêm hatiye lêkolînkirin, li ser aliyekî mîkro-polîtîkayên ‘Iraqa nû’ disekine. Bi saya hevpeyvînên bi jinên çalakger ên li Hewlêr û Silêmaniyê, di ser pêwendiya neteweperweriya kurdî û femînîzmê re em çalakî, stratejî û armancên wan ên ji 2003yan vir de pênase û analîz dikin. Em nîqaşên di nav jinên çalakger de, ji têgînkirina neteweperwerî û femînîzmê an ji çarçoveyên dijber an lihev ên bo van çalakgeran…

Bixwîne

HEVPEYVÎNEK LIGEL LÎSTIKVANEKE JI ŞANOYA KURDÎ: Berfîn Emektar

Berfîn Emektar

HEVPEYVÎNEK LIGEL LÎSTIKVANEKE JI ŞANOYA KURDÎ: Berfîn Emektar HEVPEYVÎN: ÇETOYÊ ZÊDO Çetoyê Zêdo: tu dikarî qala destpêka şanogeriya xwe bikî? Berfîn Emektar: Bi çûyina min a NÇMya Îzmîrê û pê re nasîna min ya şanoyê dest pê kir. Min hewl da ku ez di beşa şanoyê de perwerde bibim. Û bi vêya ve girêdayî li gor min ya herî girîng jî li metropoleke Tirkiyeyê di nav wê asîmîlasyona salên 90î de li ser çand û zimanê kurdî pêk dihat, me bi zimanê xwe şano dikir. Ev ji bo min tiştê herî zehmet û bi wate bû. Her çiqas me baş…

Bixwîne

Kitabê J. M. Coetzeeyî Düşman (Neyar) de, Vatişê Cenî ser ra Newe ra Nuştişê Robinson Crusoyî

Abdullah Çelik

Kitabê J. M. Coetzeeyî Düşman (Neyar) de, Vatişê Cenî ser ra Newe ra Nuştişê Robinson Crusoyî Abdullah Çelîk Puxte: vê gotarê, pirtûka J. M. Coetzee ya bi navê Düşman (Foe) kiriye navenda xwe û bi riya sê berhemên din hatiye nîqaşkirin. Ev, Hay Bîn Yakzana Ibn Tufeyl û Ibn Sîna, Robinson Crusoya Daniel Defoe, Cuma ya da Pasifik Arafı (vendredi ou les limbes du pacifique) ya Michel Tournier in. Girîngiya Hay Bin Yakzan ew e ku bo Robinson Crusoya Daniel Defoe bûye çavkanî. Robinson Cruso jî bo Cuma ya da Pasifik Arafıya Michel Tournier û Düşmana J. M. Coetzee bûye…

Bixwîne

BÎNAXWAZÎ Û FAİL-THE AGENT: Rexneya Judith Butler ya li ser determînîzma Lîngûîstîk ya Binyadger (1)

Bextiyar Secadî

BÎNAXWAZÎ Û FAİL-THE AGENT: Rexneya Judith Butler ya li ser determînîzma Lîngûîstîk ya Binyadger[1] BEXTIYAR SECADÎ JI ÎNGILÎZÎ: HÊJA Puxte: Judith Butler, yek ji dengên xurt ên rexneyî ye ku bersiv daye peyikandina perspektivên psîkoanalîtîk û Marksîst di analîza subjektîvîteyê de. Ev nivîsar dixwaze nîşan bide ku bînaxwaziya radîkal ya Butler û teoriya rexneyî ya ku piştgiriya determînîzma lîngûîstîk dike, ji hev cuda ne. Heke em zimên wek warê şerê îdeolojiyan û kontekstê jî wek cihê ku tê de ji suje pirsiyarî tê kirin (interpellated) bihesibînin, em dikarin bibêjin têgeha Butler ya “fail” û têkiliya wê ya bi zimên re,…

Bixwîne

Texeyula Neteweyê li dîasporayê

Texeyula Neteweyê li dîasporayê BARZOO ELIASSI JI ÎNGILÎZÎ: UMRAN ARAN Puxte: Ev gotar rola dîasporaya kurd a Swêdê di avakirina nasnameyeke Kurdistanî de nîqaş dike. Pirçandxwaziya swêdî ji hêla siyasî ew derfet daye dîasporaya kurd ku kariye nasnameyeke siyasî ya xurt bi pêş bixe ku li hember cudahiyên îdeolojîk, dînî, erdnîgarî û lîngûîstîk li pey yekîtiya kurd e. Piştî koçberbûnê, kurdên ji parçeyên cuda yên Kurdistanê gelek caran tên dereke siyasî ya hevpar li Swêdê, ku dikarin li wir hevparî û cudahiyên xwe gotûbêj bikin. Dîasporaya kurd, li Swêdê li navbera demajoyên tevgirtin û dergirtinê diçe û tê û gelek…

Bixwîne

Ezmûna Helbesta Şoreşgerî ya Kurdî: Pênaseyeke Tîorîk

Ebdulxaliq Yeqûbî

Ezmûna Helbesta Şoreşgerî ya Kurdî: Pênaseyeke Tîorîk EBDULXALIQ YE’QÛBÎ JI SORANÎ: EYIP SUBAŞI Helbest, tund û tîjiyeke hundurîn e ku me ji tund û tîjiya derveyî diparêze; helbest, guşara xeyalan e ku giraniya rasteqîniyê ji ser me kêm dike. Wallace Stevenson Puxte: Tecrûbeya wêjeya kurdî ya şoreşgeriyê, bi taybetî bi awayê helbestê, parçeyek ji tecrûbeya welatên mêtinkirî, cîhana sêyem e ku rewşa siyasî ya taybet ew ber bi nivîsandina awayê şoreşgerî de biriye. Du taybetiyên sereke yên vê tecrûbeyê hene. Yek, di asta tekstê û gotara tekstuel de, helbesta kurdî ya şoreşgeriyê hewl dide nasnameyeke kurdî ya neteweyî çêbike ku…

Bixwîne

Teknîka Şepola Hiş di Çîroka Kurdî de

Buşra Kesnezanî

Teknîka Şepola Hiş di Çîroka Kurdî de (HISÊN ARIF, ŞÊRZAD HESEN Û KARWAN KAKESÛR WEK NIMÛNE) BUŞRA KESNEZANÎ JI SORANÎ: EYYUP SUBAŞI Puxte: Teknîka şepola hiş rêbazeke vegotinê ye ku di hişê lehengan de herikîna fikran bi peyvan îfade dike. Di vê rêbazê de, fikir û hest bêyî ku li mantixê an realîteyê miqate bin tên îfadekirin. Hin caran fikrên nelihev, hevokên bêrêziman û peyvên di awayê pêş-axaftinkî temsîl dike. Di vê gotarê de, di kurte-çîrokên Husên Arif, Şêrzad Hesen û Karwan Kakasûr de awayên vegotinê hatine qalkirin, ji ber ku awayê vegotina van nivîskaran, tevî hemû ciyawaziyên xwe, di…

Bixwîne

Guftûgoyeke li Pey Pişaftina li ser Kurdan û Bandora Pişaftinê li ser Rih û Hişê Kurdan

Mihemed Şarman

Guftûgoyeke li Pey Pişaftina li ser Kurdan û Bandora Pişaftinê li ser Rih û Hişê Kurdan MIHEMED ŞARMAN Puxte: Dewletên mêtinger ne tenê bi darê zorê lê bi rêya pênasekirin, medya û amûrên ragihandinê û perwerdehiyê jî rih û hişê madûnan dihetikînîn. Sedan sal e dewleta tirkan perçeyek ji Kurdistanê dagir kiriye, bi her awayî li her qadê kurd dane ber xencera pişaftinê. Vê yekê kiriye ku gelek kurd ji xwe ji çanda xwe dûr bikevin, bi çavên dijmin li xwe binêrin. Ev nêrina dewleta tirk ya faşîzan, ne tenê li ser kurdên nexwende an jirêzê lê li ser kurdên…

Bixwîne

NETEWEPERESTÎ, KOZMOPOLÎTANÎZM Û BÊDEWLETÎ: Hevpeyvînek ligel Craig Calhoun

Ev hevpeyvîna ligel Professor Craig Calhoun, di çarçoveya pirsgirêka bêdewletiyê de li ser mijarên neteweperestî û kozmopolîtanîzmê hûr dibe. Ji salên 1990î de Calhoun li ser neteweperestî, etnîsîte û kozmopolîtanîzmê dixebite. Li gor Calhoun, tevî kemilîna piştneteweyî û kozmopolîtan û tevî redkirina nasnameyên xwedêgiravî tengbîn û kevneperest yên wek netewe an nasnameya neteweyî û welatîbûnê, netewe hîn jî girîng e. Di vê heypeyvînê de, Calhoun rewşa fîzîkî, siyasî û çandî ya kurdên li Rojhilata Navîn û rola neteweperestiya kurd di peywenda bêdewletiyê de nîqaş dike. Calhoun feraseta çînbingehî a newekheviyên nav kurdan û serdestên wan ên li Rojhilata Navîn bi pirsgirêk dibîne ji ber ku li dewletên ew niştecih in newekheviyên Scienceyê ye. Berî niha li Zanîngeha New Yorkê wek Professorê Zanîngehê yê Zanistên Civakî û Dîrektorê Enstîtuya Zanîna Gel xebitiye. Çandî, siyasî û fîzîkî bi nêzikî bi bindestkirina kurdan re vebestî ye. Hevpeyvîn herwiha nêztêkildar e bi nasnameyên diyasporîk re û lêdikole bê welatên ku lê dimînin çawa dikare bandorê li pêkhatina nasnameya diyasporayan bikin û çawa ev welat stendina mafê welatîbûna koçberan dijwar an hêsan dike, ew mafê xwedîbûna mafan (Arendt). Xaleke girîng ku Calhoun nîqaş dike ev e ku him li nav neteweyên bindest (kurd) û serdest (tirk, îraqî, îranî û sûriyeyî) û him jî di nav heman neteweyan de têkiliyên hêzê yên asîmetrîk hene.

Bixwîne

Humanîzmaya Fantastîk di Siyaseta Kurdên Bakur de

Mihemed Şarman

Humanîzmaya fantastîk xwe di wê rewşê de dide der ku bêyî mirov kêşeyên navmalî çareser bike ji ber giraniya wan an ji ber hin sedemên derveyîn yên provakatîf meriv berê xwe bide meseleyên din. Henûniya nav kurdan gelek caran bi lîstikên siyasî, bi teoriyên çewt bûye sedema pişaftin û armancşaşiya wan. Divê Kurd vê yekê baş ji hev veçirînin, ne bi teoriyên dûrî meseleyan, bi awayekî nû, bi zelalî li mijara xwe hûr bibin. Ev gotar hewl dide ku nimûneyên humanîzmaya fantastîk di nav civak û siyaseta kurdên bakur de nîşan bide û di dawiyê de balê bikişîne ser hin sedem û astengiyên siyasî.

Bixwîne

Hacî Qadirê Koyî û Hilatina Neteweperweriya Kurdî (1)

Farangis Ghaderi

Neteweperwerî ji bo sazkirina “civata muxayel” bi amrazên wêjeyê re di nav pêwendiyê de bûye. Li Ewrûpayê hilatina neteweperweriyê wek şêweyek wêjeyî bi hilatina romanê re ketiye tev, lê di wêjeya kurdî de ev helbesta modern e ku hevalbendiya vê fenomenê kiriye û roman, wek cureyekî berbiçav, heta 1950yî jî ne li holê bû. Di vê nivîsê de ez nîqaş dikim ku gelekî beriya peydabûna çapemeniya çapxaneyî, ku di xebatên li ser destpêka neteweperweriya kurdî xala navendî ye, bo kurdan bingeha neteweyê di nav hilberîna helbestkî ya dawiya sedsala 19. de û bi taybetî bi helbestên Hacî Qadirê Koyî (1817-1897) hatiye avêtin. Koyî wateyek nû ya kurdayetiyê afirand û wek “weten/welat” diyar kir, ev bi wateyek nû a siyasî axeke sînorkirî bû, wî bi vê hîmên neteweperweriya kurdî avêt. Ez ê li ser rabêja helbestkî ya Koyî, retorîka wî ya tehrîpkar û tevkariya bo avakirinê, geşbûn û belavbûna neteweperweriya kurdî bisekinim. Xebateke li ser deqên wêjeyî yên dawiya sedsala 19. ku heta vêga nehatiye dîtin, wê dînamîzma neteweperweriya kurdî û peywenda peydabûna wê ya tevlihev ronîtir bike.

Bixwîne

Xwendineke dijmêtinger li ser “Pirça Winda”

Xwendineke dijmêtinger li ser “Pirça Winda” Fexriya Adsay Kurte “Elbet ez ê xwe bi awayekî teng di nav girêdana civatekê de (partîkularîzm) binax nekim. Lê qet niyeta min tuneye ku ez xwe di rêya gerdûnîtiyeke xumamî, bêşikl û şemal de jî winda bikim.” Aimé Césaire Di pêvajoya mêtinsaziyê de, ligel amûrên şidetê, wêje jî tê de bi zanebûn an bêzanebûn hemû şaxên çandê tên bikaranîn. Di nav civakeke mêtinkirî de jî asayî ye ku wêje û rexneyek dijmêtinger zîl bide. Di wêjeya kurdî de çîroka “Pirça winda” yek ji wan mînakan e ku li dij rabêja mêtinger radibe, wê berovajî…

Bixwîne

GELO JÊRDEST ÇI DIAXIVIN? Di Navbera Nasnav û Pasaportê de Cîhaneke Bêpasaport

GELO JÊRDEST ÇI DIAXIVIN? Di Navbera Nasnav û Pasaportê de Cîhaneke Bêpasaport Ferzan Şêr Kurte Pirsa “gelo jêrdest li ser çi diaxivin?” ji sê hêmayên nîqaşdar pêktê; axaftin, guhdarîkirin û wateya di encama têkiliya axaftin û guhdarkirinê de. Piranî gotinên li ser jêrdestan li derdora xala axaftinê digerin. Xala guhdarkirinê jî kêmzêde wekî îtirazek li hemberî wê radibe. Lê xala wateyê li paş wan maye, girîngî pê nehatiye dayîn. Li derdora têgeha nasnameyê dema mirov li hêmayên Ahmed Arif’ê jêrdest (esmer, kurd, ji çîna jêrîn) û ingrid Jonker’a serdest (spî, efrîkaner, ji çîna jorîn) dide ber hev dibîne ku a…

Bixwîne

Di ROMANÊN TIRKAN ÊN NETEWEYî Û CiVAKPARÊZ DE KURD: Leşkerê Tirk, Keça Kurd û Kemal Tahir

Ayhan Öztunç

Di ROMANÊN TIRKAN ÊN NETEWEYî Û CiVAKPARÊZ DE KURD: Leşkerê Tirk, Keça Kurd û Kemal Tahir Ayhan Öztunç Kurte Netewe-dewleta tirk bi termînolojiya cemaeta îttihat û Terakkiyê ava dibe. Sazkirina vê termînolojiyê jî dê bi amûrên civakî, çandî û wêjeyî bi destê nivîskarên wezîfedar ve pêk bê. Ev nivîskarên hanê bi tenê têgeha neteweyekê saz nakin di heman demê de wê meşrû jî dikin. Helbet ev meşrûkirin dê hewceyî gotinên oryantalîst be. Ango neteweyên wekî kurdan “paşverû” dê ji wan re bibe eyneya şaristaniyê. Şaristanîbûn jî, bi jinê dest pê dike. Ji ber wê jî gotineke zayendî di hemû newlan…

Bixwîne

Nerîneke Postkolonyal li ser The Tempest û Axriyên Wê

Nerîneke Postkolonyal li ser The Tempest û Axriyên Wê Ravi Bhoraskar[1] Ji îngilîzî: Ferzan Şêr Kurte Em lîstika dawî a william Shakespeare, The Tempest [Bahoz] bi her sê axriyên wê re nîqaş dikin; xêzeromana The Tempest, The Tempest: graphic novel [Xêzeroman] a Neil Gaiman û adaptasyona lîstika Tales From Shakespeare [Ji Çîrokên Shakespeare] a Charles Lamb. Em bi çavên teoriya postkolonyal li van şanonameyan dinerin, û şîroveyên bûyerok, hawir û karakteran dikin. Destpêk 1.1. Kurtedîrokeke mêtinsaziya [colonization] Brîtanyayê Em bi nîqaşekê li ser kurtedîroka mêtinsaziya Brîtanyayê dest bi nîqaşa xwe bikin. Ev yek dê ji bo famkirina peywenda dîrokî û…

Bixwîne

Cennetten Kovulmak (Derbûyîna ji Bihuştê) wek Rabêjeke Sînematîk a Netewebuhêr

Cennetten Kovulmak (Derbûyîna ji Bihuştê) wek Rabêjeke Sînematîk a Netewebuhêr Ali Fuat Şengül – ji Tirkî: Burhan Yek I Ez ê di vê xebatê de, polîtîkaya temsîlê ya fîlmê ku Ferît Karahan derhênaye û di Festîwala Fîlman a Porteqala Zêrîn a Antalyayê ya sala 2013an de xelata Fîlmê Herî Baş bi fîlmeke din re parve kiriye, “Derbûyîna ji Bihuştê” weke fîlmeke kurdan ê honak[1] nîqaş bikim[2]. Argumana ku xebatê bi rêve dibe tevî ku ev yek e ku fîlmên vê dawiyê yên kurdan nêzikî têkoşîna neteweyî ya kurdan in, lê dûrî rabêjeke sînematîk a neteweyî ne ku mirov bikare ji…

Bixwîne

PÊVAJOYA TUNEKIRINA ÇANDEKÊ: Bury My Heart at Wounded Knee

Hesenê Dewrêş

PÊVAJOYA TUNEKIRINA ÇANDEKÊ: Bury My Heart at Wounded Knee Hesenê Dewrêş Kurte “Ez dibêjim qey me ev rastiya han zemanekî fam kiribû, lê dawiyê ji bîr kir: Tu kubarî nikare şopên şidetê paqij bike, hew şidet dikare wan şopan winda bike û mêtingeh ji nevroza mêtingehbûnê ancax gava ku mêtinkar bi darê çekê qewirand rizgar bibe.” Jean Paul Sartre Ji pêşgotina Yeryüzünün Lanetlileri Mêtinkar heya roja îro li ku bi cî bûne, pêşiya pêşî serê tivinga xwe rê niştecihan dane. Dizanin ku ne ji olana dengê tivingê be wê yek peyva wan bi tenê tesîrê li ser mêtingehê neke. Mêtinkar,…

Bixwîne

KURDISTAN SEHNEYEK E: Kurd di Rêzefîlmên Toreyê de

KURDISTAN SEHNEYEK E: Kurd di Rêzefîlmên Toreyê de Umran Aran Kurte Serdest di têkiliyên kolonyal û emperyal de bi gelek awayan pest û pêkûtiyan disepînin bindestan û wan kêmî xwe dibînin. Ji ber ku dixwazin vê dîtina xwe bidin qebûlkirin, her wiha hewl didin ku wan li gor dîtina xwe temsîl jî bikin; zîra ew nikarin xwe temsîl bikin divê bên temsîlkirin. Di vê nivîsê de bi alîkariya ramana temsîlê ya Said a di Şarkıyatçılıkê de teorîzekirî, em ê hewl bidin bê bi giştî di medyaya tirkan de û bi taybetî di rêzefîlmên wan de kurd çawa di çarçoveya toreyê…

Bixwîne

Destpêka Şanoyê li Başûrê Kurdistanê

Mahroo Raşidîrostamî

Destpêka Şanoyê li Başûrê Kurdistanê Mahroo Raşidîrostamî – Ji îngilîzî: Fexriya Adsay Kurte Mijara vê nivîsê destpêka şanoya di şêweyê rojavayî ya li başûrê Kurdistanê ye. Nivîs rave dike ku li Kurdistanê dîroka şanoyê bi dîroka perwerdehiyê ve girêdayî ye. Ji ber çend sedemên sosyopolîtîk li Silêmaniyê derket û geş bû. Silêmanî di bin rêvebiriya Babanan de dîrokek wê xwe-îdarekirinê hebû û lewma karakterekî kurd î cuda pê re çêbûbû ku ew kir navenda çalakiyên netewperweriya kurdî. A din, li Tirkiyeyê qedexekirina ziman û çanda kurdî kir ku gelek rewşenbîr û esilzadeyên kurd ên ji Silêmaniyê vegerin malbajarê xwe ku…

Bixwîne

Romanûs wek Mamoste (1)

Romanûs wek Mamoste[1] Chinua Achebe – Ji îngilîzî: Fexriya Adsay Cureyê ku ez dinivîsim li cihê ez lê dijîm bi îzafî tiştekî nû ye û hê jî gelekî zû ye ku mirov rabe bi hûrgilî qala têkiliya navbera me û xwînerên me bike. Bawer im dîsa jî dikarim bi rihetî li ser aliyekî van têkiliyên ku kêm caran tê qalkirin, bisekinim. Ji ber perwerdehiya me ya ewrûpî nivîskarên me wê mazûr bên dîtin ku bibêjin têkiliya di navbera nivîskarên ewrûpî û xwînerên wan li Efrîkayê xwe ji nû ve hildiberîne. Em ji Ewrûpayê fêr bûne ku nivîskar an hunermendek li…

Bixwîne

JINÊN NAVA MALÊ Û JINÊN DERÎ MALÊ – Nexweşiyeke Veşartî di Awêneya Giyanî de

JINÊN NAVA MALÊ Û JINÊN DERÎ MALÊ Nexweşiyeke Veşartî di Awêneya Giyanî de Mîrza Baran And the end of all our exploring Will be to arrrive where we started And know the place for the first time[1] T. S. Eliot Kurte Di navbera çîrokeke kurmancî Gulên Sala ya Mehmet Dicle û Odysseus a Ho- meros de têkiliyeke balkêş heye, her çi qas ev du berhem ên serdem, mekan û gelên cuda bin jî, di kûrahiya xwe de her du jî ji derhişê mirovahiyê tên. Xas- ma di jiyana lehengên van berheman de du cure jin tên pêş me: Jinên nava…

Bixwîne

Wergêran wek diyardeyekî Ferhengsaz

Haşim Ahmadzade

Wergêran wek diyardeyekî Ferhengsaz Haşim Ahmedzade – Latînîzekirin: Mehmed Emîn Cirik Eger wergêran le seretayîtirîn pênase da birîtî bêt legwasitneweyî nûsînêkî diyarîkiraw lezmanêkewe bo zemanêkîtir, ewe her le seretawe ême legel gwasitneweyî ferhengêkîş rrûberrûyin bo naw ferhengêkî tirewe. Be watayekîtir wergêr kesêkî kewek sûjeyekî tiwana be zanînî dû ziman, derfetî pêwendîyî komellgeyekî yekzimane legell komellegeyekîtir lerêgayî ziman xoyewe dexalqênêt û bemcore lerêgayî zemanewe xuwênereweyî deqî wergêrdiraw debate naw dalanekanî dunyayekîtir û şêwe bînînêkîtir.[1] Lêre da min ziman tenya wek amrazî pêwendî nabînim û pêçewane wek helgirî barî manayî û cîhanbînî axêweranî zimaneke seyrî dekem. Ciyawaz lemzar û buwarî bas û…

Bixwîne

ROMANÊ CARLOS FUENTESÎ “Mergê Artemîo Cruzî” DE – Sînorê Mergî û Estbîyayîş

Abdullah Çelik

ROMANÊ CARLOS FUENTESÎ “Mergê Artemîo Cruzî” DE Sînorê Mergî û Estbîyayîş Abdullah Çelik Qetîyen do merg bido ber ro û înkar nêbeno. Edward Said Edward Saîd kitabê xo Vatişê Termînê Ereykewtişî de mergî ser o ca dano fikrê Mozartî. Wexta merdim ney paragrafî waneno vîneno ke mergî semedê Mozartî hem hetê hunerî û hem zî hetê estbîyayîşî ra fikrê “sînorî” de cayê xo girewto. “Verê verkan heyatê mi de, no heqîqetêk semedê însanî yo tewr baş û tewr heqîqî yo, ez ey dir zaf ameya nizdî, tersê mi estbi la xêrcê tersê mi mi fikrê mergî ser o xo şa…

Bixwîne

QALBÎ HUNERIYÎ TUXMÎ RÛDAW LE ROMANÎ – (Cemşîd xanî mam ke hemşe ba legel xoy da deybird) Bextiyar ‘Elî da

QALBÎ HUNERIYÎ TUXMÎ RÛDAW LE ROMANÎ (Cemşîd xanî mam ke hemşe ba legel xoy da deybird) Bextiyar ‘Elî da Heme Mentik – latînîzekirin: Mizgîn Aslan Kurte Hîç romanêk bebê rûdaw nabêt, wate em tuxme dayinemoyi romane. Serçaweyi wergirtinî ruwaw lelayi romaninûs waqî’ û xeyall û fentaziyayi xoyetî. Boyeyş debî hawsengî lenêwan em aw duwaneda bê. wate eger romanêk rûdawekanî pitir waqî’î bûn, ewa karîgerî leser layenî hunerî romaneke debê, beweyi xwêner dezanê em rûdawane le waqî’da hen, kewate pêwîst nîye boyi bas bikrê. Eger xeyal e fentaziya beşêweyekî zor zall bû, ewa rûdawekan ptir le dro nêzik debinewe, bemeyş karîgerî…

Bixwîne

Hêrs: Cebilxaneya Zanîn û Enerjiyê

Hêrs: Cebilxaneya Zanîn û Enerjiyê[1] Audre Lorde[2] ji îngilîzî: Fexriya Adsay Nîjadperestî: Nîjadperest bawer dike ku nîjada wî/wê bi awayekî xwezayî di ser êdin re ye û lewma jî di xwe de mafê serweriyê dihundirîne û îma dike. Jin bersiva nîjadperestiyê didin. Bersiva min a bo nîjadperestiyê hêrs e. Ez bi vê hêrsê dijîm, xwe bi wê xwedî dikim, fêr dibim wê bi kar bînim beriya ku ew dahatûya min biherimîne. Wextekê min ev di bêdengiyê de dikir, ji barê wê ditirsiyam. Tirsa min a ji hêrsê tiştek fêrî min nekir. Tirsa we ya hêrsê jî wê tu tiştî fêrî…

Bixwîne

KANIYA FENTEZIYAN

Mihemed Şarman

KANIYA FENTEZIYAN Mihemed Şarman Destpêk/Hişyarî Ev nivîs ji serî heya binî nivîseke şexsî ye. Ne xîmê wê li ser rê û rêbazên rexneyê ava bûye, ne pişta xwe dide teoriyên navdar û dagirtî wek vegotinsazî, diyalojî, klasîzm, modernîzm, postmodernîzm û hwd (gelo hewceye van e!?), ne jî li pey qanihkirina xwîneran dikeve. Tenê ji bo xatirê amûrê xwe ku ew jî berhema Lokman Polat ya bi navê Kaniya Stockholmêye, ji bo xwendin û nirxandineke mîzahî da ku pêşiyê kêfê bide xwediyê xwe piştre çend heb xwînerên xwe (ev ji hewqas ne girînge) hatiye nivîsîn. Berpirsiyarê vê nivîsê yek kese: Ew…

Bixwîne

REWŞENBÎRÊN ÇEPGIR Û KURD: EDWARD SAID, HAMID DABASHI Û TARIQ ALÎ

REWŞENBÎRÊN ÇEPGIR Û KURD: EDWARD SAID, HAMID DABASHI Û TARIQ ALÎ Barzoo Eliassi Yek ji taybetmendiyên berbiçav ên retorîka rewşenbîrên çepgir ew e ku hêzên Rojavayî wek jêderka gelek xerabiyên li Rojhilata Navîn dibînin. Ev xerabiyên han gelek caran wek emperyalîzm, kolonyalîzm, neolîberalîzm, dagirkerî, cixirandina mezhebgîriyê, şer, îstismara aborî û hwd. tên bilêvkirin. Ev sekna çepgiran di peywenda Rojhilata Navîn de bêtir eşkere dibe; cihê ku nivîskar û zanyarên wek Edward Said, Tariq Ali û Hamid Dabashigelek caran bi awayekî bijarker (selective) li dijî YE û Îsraîlê aliyê Filistîniyan girtine. Lê belê kêm caran li ser giliyên siyasî yên nufûsa…

Bixwîne

GIRYAN: LE NÊWAN QALE MERE Û MÎR MEHMUDÎ BABAN DA

Cebar Cemal Xerib

GIRYAN: LE NÊWAN QALE MERE Û MÎR MEHMUDÎ BABAN DA Cebar Cemal Xerîb Lem witare da hewll dedem şitêk le ser huzn û giryanî qûllî her takêkî kurd billêm, bo eweş pena bo sê aliyet debem.Yekemyan: Tasanî her yekêkyan e (wata her takêkî kurd) beranber mosîqa û awazî pirrî huzn, Qale Mere wek nimûneyekî bala û nizîk bo mosîqay pirr huzn.Duwemyan: Aşkirakirdinî ew huzne ye le jiyan û derûnî take takey kurd da, Mîr Mehmudî Paşay Baban wek nimûne yekî takî kurd. Lêre da xom beqerzarî Cladius James Rich dezanim bo ew zanyariyaney le ser ew mîrey kurd le katî…

Bixwîne

HEVPEYVÎN BI BÛBÊ ESER RE “Tenê Girî Ne Qedexe Bû”

Hesenê Dewrêş

HEVPEYVÎN BI BÛBÊ ESER RE “Tenê Girî Ne Qedexe Bû” Li ser Hefsa Diyarbekirê gelek tişt hatin gotin, lê mixabin piranîya wan bi tirkî bûn. Me weke kovara Zarema xwest ku bi nivîskarê Gardiyanê Bûbê Eser re li ser wî mekanê wehşetê û romana wî ya ku weke wesîqayekê ye hevpeyvînekê bi kurdî bikin. Bûbê Eser piştî derbeya îlonê sê salan di wî mekanê wehşetê, di “5 Nolu”yê de ma û şahidê gelek qewamên li wir e. Bûbê Eser niha li Swêdê dijî. Ji êşkenceyên ku li wir hatin kirin bêhtir (jixwe romana Gardiyan rismekî mezin datîne ber me) me…

Bixwîne

REWTÎ GORRANKARÎY QALLIB Û NAWERROK LE ŞÎ‘IRÎ HACÎ QADIRÎ KOYÎ DA

Ebdulxaliq Yeqûbî

REWTÎ GORRANKARÎY QALLIB Û NAWERROK LE ŞÎ‘IRÎ HACÎ QADIRÎ KOYÎ DA ‘Ebdulxaliq Yeqûbî Puxte: lem witare da hewill dedrêt ewe biselmêndirêt ke şî‘irî Hacî Qadirî Koyî sê qonaxî ciyawazî le barî qallib û nawerrokewe birrîwe. Qonaxî yekem ew qonaxe ye ke Hacî le qallibî şî‘irîy xezel kellik werdegrêt û têy da pitir basî dilldarî û texezul dekat. Le qonaxî duhem da, qesîde debête qallibî şî‘irî Hacî û wirde wirde le nawerrokî nîştimanperwerane û şorrişgêrrane nîzîk debêtewe. Diwayîn qonax, qonaxî be karhênanî qallibî mesinewî yan cûtserwa ye ke ş‘air le baskirdinî babetî nîştimanî û rexney şorişgêrrane be nîsbet willat û gelî…

Bixwîne

KALAŞNÎKOF SER DE TARÎX MEZG Û XOVÎRRAKERDIŞ

Abdullah Çelik

KALAŞNÎKOF SER DE TARÎX MEZG Û XOVÎRRAKERDIŞ Abdullah Çelik Romanê Denîz Gunduzî Kalaşnîkof, bi sereştişê (erşawitişê) Beşê III û IX yê xebata Walter Benjamînî Termê Tarîxî Ser o dest pêkeno. Benjamîn Beşa III. de behsê ci keno ke, nuştoxê tarîxî, tarîxî ra senî ewnîyeno; “Tu serebûtêk seba tarîxî vîndîbîyaye nêhesibîyeno. Oxro ke ancax merdim tîyo ke xelisîyayo eşkeno bi umûmîyet vîyarteyê xo rê wayîr vejîyo.”1Beşa IX de zî behsê tabloyê resam Paul Kleeyî, ke nameyê xo Angelus Novus o keno Benjamîn. No tabloyê meleketêk o. Benjamîn seba tûvalo ke tablo de yo de, behsê rewşê tarîxî yo ke dûrî beno…

Bixwîne

CERIBANDINA NIRXANDINEKÊ LI SER XERABIYA BEKOYÊ AWAN

CERIBANDINA NIRXANDINEKÊ LI SER XERABIYA BEKOYÊ AWAN Burhan Yek Xerabî yek ji têgehên herî berhemdar ên edebiyatê ye. Bi qasî ku “qencî” bi nav û deng e divê neyê jibîrkirin ku vê “qencî”yê ev navûdengbûna xwe bi xêra “xerabî”yê bi dest xistiye. Lewra weke qanûneke bingehîn hemû tişt bi dijberên xwe tên zanîn û li gorî wan qîmet digirin. Ji çêbûna însanan û heta niha şerek di nav qencî û xerabiyê de heye. Jixwe însan jî piştî xerabiya ku şeytên li Hz. Hawayê kir û pê ve ji bihuştê hat derxistin û îmtîhana qencî û xerabiyê li vir û li…

Bixwîne

DI NAVBERA HEBÛN Û NEBÛNÊ DE SÎNEMAYA KURDÎ SÎNEMAYA KURDÎ LI GOR KÎJAN PRENSÎBAN DIKARE BÊ BINAVKIRIN?

DI NAVBERA HEBÛN Û NEBÛNÊ DE SÎNEMAYA KURDÎ SÎNEMAYA KURDÎ LI GOR KÎJAN PRENSÎBAN DIKARE BÊ BINAVKIRIN? Yılmaz Özdil Yekemîn projeksiyona sînemayî 22yê Kanûna 1895an li Parîsê, li Grand Caféyê, ji aliyê du birayên bi navê Auguste û Louis Lumière (Frères Lumiè- re) ve hate çêkirin. Piştî wê projeksiyonê îcada Birayên Lumière ya bi navê “cinématographe”, ango yekemîn cîhaza qeydkirin û nîşandana wêneyên bi hereket, wekî mizgîniya modernîteya sedsala 20. li her derê dinyayê belav dibe. Di heman demê de, bandora îdeolojiya nasyonalîzmê jî li ser hemû kevnesîstemên desthilatdariyê zêdetir dibû û dewletên împaratoriyê yek bi yek hildiweşiyan. Şerên di…

Bixwîne

HEVPEYVÎN BI MEHMET DÎCLE RE

Mihemed Şarman Fexriya Adsay

HEVPEYVÎN BI MEHMET DÎCLE RE “Jibîrkirin Mirin Bi Xwe Ye” Di çîroka kurdî de yek ji navê hêja û serkeftî Mehmet Dicle ye. Bi pirtûka Tayêre, sê berhemên Dicle çêbûn. Dicle di çirokên xwe de bajarekî bi navê Asûsê avakiriye û gelek çîrokên wî li vî mekanê xeyalî(?) derbas dibin.Ev mekan çiqas bi navê xwe xeyalî be jî bi naverokaxwe jîewqasî bi awayekî xurt bi jiyana kurdan ve girêdayî ye û ji mirov tê li nexşeyê li cihê wê bigere. Asûs (wek mekan) mîna derekî ku êdî em niştecihên wan nas dikin, dawiya jiyana wan meraq dikin bi rih û…

Bixwîne

DI NAVBERA MÎNORÎ Û MAJORIYÊ DE Û JÊ WÊDETIR

DI NAVBERA MÎNORÎ Û MAJORIYÊ DE Û JÊ WÊDETIR Ferzan Şêr Di teoriya wêjeyê de Major û Mînorî ji wateya peyvên xwe yên mîna mezinbûn û biçûkbûnê dertên, lê wateya serdestî û bindestiyê jî li xwe dikin. Helbet hiyerarşiyeke bi vî rengî di nav zimanan de nîne, qet nebe di zimannasiyê de haya min ji tiştekî wiha nîne. Lê di bikaranîna zimên de hinek ziman ji yên din berfirehtir in. Di encama kolonyalîzmê de gelek zimanên dewletên cîhana yekemîn (îngilîzî, îspanyolî, portekîzî, hwd.) di gelek waran de cihê zimanên niştecihan girtine û bûne majorên wan. Mesele ne tenê kesên ku…

Bixwîne

SERBORIYA KÊMNIVÎSKARIYA LEHENGEKÎ: ÊŞ Û AZARA (NE)NIVÎSANDINÊ

SERBORIYA KÊMNIVÎSKARIYA LEHENGEKÎ: ÊŞ Û AZARA (NE)NIVÎSANDINÊ Mîrza Baran Destpêk Wêje çavkaniya xwe ne tenê ji jiyan û tecrûbeyên takekesî û civakî, belam di heman katê de ji kûrahiya giyanî jî digire û bi şêwaz û formeke estetîk xwe digihîne ber xwînerên xwe yên ku bi saya pirtûkan cîhana xwe dixemilînin û dewlemendtir dikin. Ji ber hindê ye, her berhemeke wêjeyî, çi çê çi neçê, kêm zêde rastiyên jiyanên curbicur radixîne ber çavên me xwîneran. Hingê jî şîrovekirina van berheman bo me wek pêdiviyekê dixuye da ku em bikarin rastiyê peyda bikin ku em tim li pey van berheman li…

Bixwîne

RASTIYA VEŞARTÎ YA XWEDAYEKÎ KOLONYAL LI SER ORYANTALÎZMA EDWARD SAID Û GOTINÊN GUNEHKARA HESENÊ METÊ HIN RAMAN

Joanna Bocheńska

RASTIYA VEŞARTÎ YA XWEDAYEKÎ KOLONYAL LI SER ORYANTALÎZMA EDWARD SAID Û GOTINÊN GUNEHKARA HESENÊ METÊ HIN RAMAN Joanna Bocheńska Dema ku meriv bi riwangeya postkolonyal li têkiliyên nav Rojhilat û Rojava (an jî bi gotineke çêtir kirde û biresera siyaseta kolonîkirinê) bifikire, meriv dikare têbigihê ku bêbaweriya navbera nûnerên her du aliyan bi piranî ji qinyateke kûr diqewime; li gor wê qinyatê, ku ji her du aliyan yek li dijî yê din tevgereke çewt bike, ew wê tevgerê mexsûs dike da ku zirarê bide aliyê din. Ew gelek caran wek “kuştina pîlankirî” tê dîtin ku mexsedên wê bi tenê bidestxistin,…

Bixwîne

DI ROMANA CEMŞÎD XAN DE BÎR, MELANKOLÎ Û ŞÎN

Ayhan Öztunç

DI ROMANA CEMŞÎD XAN DE BÎR, MELANKOLÎ Û ŞÎN Ayhan Öztunç Destpêk Weke ku tê zanîn vegotinên derasayî û nesiruştî derfetên nû bi têkiliyên bihevgirêdayî berpêşî me dikin. Em aliyên cuda yên rastiyê, ên jiyan û bîrê bi îmkanên nû bi awayekî din dixwînin. Heta em dikarin bêjin vegotineke derasayî û nesiruştî li hember vegotineke xwerû rasteqîn bêtir derfetan berpêşî me dike; ji ber ku alegorî zimanekî din li ser nivîsarê ava dike. Gava ku nivîskar-bi zanîn an bi nezanîn- hewl da ku zimanekî din li dijî gotinên serdest ava bike, ew dê serî an li derasayiyê an jî li…

Bixwîne

DI HIN BERHEMÊN KURDÎ DE ŞOPÊN ÇANDA DEVKÎ

Hesenê Dewrêş

DI HIN BERHEMÊN KURDÎ DE ŞOPÊN ÇANDA DEVKÎ Hesenê Dewrêş Li ser derengmayîna kurdan gelek tişt hatin gotin. Yek ji kulên derengmayîna kurdan jî nivîs e. Her çiqas hin kurdan beriya niha bi çend sedsalan hin berhemên nivîskî ên bi “kurdî” hiştibin jî nivîs di nav kurdan de heta demeke nêzîk nebûye alavekî xweîfadekirin, hûner û fermiyetê, li nav civaka kurdan û xwedî qelemên wan belav nebûye. Mîna pirahiya zimanên cîhanê “gotin” di her warî de têra kurdî kiriye. Zimanê nivîsê jî her çiqas ji alavên hazir ên zimanê jiyana rojane çêbûbe û xwe pê dermale kiribe jî, mîna “zimanekî…

Bixwîne

FETISÎNA DI NAV PIRTÛKAN DE

FETISÎNA DI NAV PIRTÛKAN DE Fexriya Adsay Nivîskarek dema hê nivîsa xwe di serê xwe de disêwirîne, di serê wê/wî de pirsên çi, çawa, çima û ji bo kê dinivîsîne diçin û tên. Bersiva van pirsan li gorî dem, civak an kesan her daîm di nav veguherînekê de ye ku ewqas awayên vegotinê û cureyên nivîsê hene û wê hebin. Bersiv gelek caran bi giştî bi epîstemolojî û paradîgmaya serdema nivîskar re girêdayî ne. Piştî van diyarkerên bingehîn peywenda siyasî, aborî, çînî, civakî û çandî ya nivîskar di şêwe û naveroka nivîsê de xwedî bandor in. Lewma asayî ye ku…

Bixwîne

REXNE ÇI YE?

REXNE ÇI YE? Roland Barthes Weşandina hin prensîbên mezin ên rexneyê di nav kargîna îdeolojîka bûyerên rojane de her tim mimkun e, bi taybetî li Fransayê ku modelên teoriyê li wir xwedî prestîjeke mezin in, lewre bê guman ew model wê ewlehiyê bide wî sepînerî ku di heman demê de tevlî şerekî, dîrokekê û tevahiyekê dibe; bi vî awayî di van panzdeh salên dawî de rexneya frensî bi dewlemendiyên cihê, di nav çar “feylesofên” mezin de pêş ve çûye. Beriya her tiştî têgeha egzîstansiyalîzmê ya pir binîqaş bi gelemperî çawa tê binavkirin, ya ku ber- hemên rexneyî yên Sartre dane;…

Bixwîne

HESTIYÊ ZIMÊN TUNEYE LÊ DIKARE HESTIYAN BIŞKENÎNE

Amir Hassanpour

HESTIYÊ ZIMÊN TUNEYE LÊ DIKARE HESTIYAN BIŞKENÎNE Amir Hassanpour Amir Hassanpour bi xwendineke ji nêz ve, ya li ser biwêjên ji temamê dinyê, hêza axaftinê ya di afirandina yekdestiyên (monopoly) zanîn û desthilatdariyê dinirxîne. Bi pêşketina nivîsê re û taybetî piştî belavbûna matbaayê, her ku çû axaftinê girîngiya xwe winda kir û bi qewlê teorîsyenê siyaseta aborî û pisporê ragihandinê Harold Innis (1897-1952) ê ji Zanîngeha Torontoyê, girîngî kete ser “ragihandina mekanîze”. Pirsgirêka sereke ya di ragihandina mekanîze an hevbandoriya di ser medyaya girseyî re, meyla wê ya astengkirina diyalog û her wiha, bi gotina Innis, kedîkirina “yekdestiyên zanînê” û…

Bixwîne

EMÊ! TU DIKARÎ DI TARIYÊ DE JÎ BI TIRKÎ BIAXIVÎ

Mihemed Şarman

EMÊ! TU DIKARÎ DI TARIYÊ DE JÎ BI TIRKÎ BIAXIVÎ Mihemed Şarman Destpêk Van salên dawî gelek rewşenbîr, nivîskar komele û tevgerên kurdan li ser mafê perwerdehiya bi zimanê kurdî disekinin, roj nîne ku nivîsek an daxuyaniyek li ser vê meseleyê dernekeve. Bi min jî ev mesele têra xwe girîng e û divê meriv gelek caran bi doralî li ser bisekine. Lê di van nivîs û hewldanan de du kêmasiyên mezin dertên peşiya me: Axaftin, gengeşî, daxwaz gelek caran hev dubare dikin, mesele tenê di çarçoveya siyasî de tê nirxandin û mixabin gelek tiştên girîng li ber çavan nayên girtin.…

Bixwîne

VEJANDINA ZIMANÊ IBRANÎ

Jeff Kaufman Jeff Kaufman

VEJANDINA ZIMANÊ IBRANÎ Jeff Kaufman 1. Destpêk Li Îsrailê dema mirov îro li rewşa ibranî dinêre, pir zehmet e bawer bike ku ibranî di nav sedsalekê de ji zimanekî mirî û ji axiverên xwecih bêpar, tevî zêdeyî 5 milyon axiveran derketiye asta zimanekî çalak û zindî. Ev pêşketina wî ya bêemsal ku mirov ecêbmayî dihêle, bala min kişand ser ibranî û vejîna wî. Ez dixwazim li vê serkeftinê binêrim û bibînim ku kîjan aliyên vê vejandinê dikare li zimanên din bê tetbîqkirin. Wek hemû kesên ku derheqê vejandina zimanê ibranî de dinivîsînin, ez ê jî bi zelalkirina bikaranîna xwe ya…

Bixwîne

ZILAMEK Û ZIMANEK (1)

Herekol Azîzan

ZILAMEK Û ZIMANEK1* Herekol Azîzan Belê heke ew zilamê xurt û bi vên peyda bû zilamek dikare zimanekî mirî vejîne. Herwekî emê niho bibêjin ew zilam peyda bûye û zimanekî mirî vejandiye û ew xistiye nav zimanê zindî, nav wan zimanên ko mirov pê daxêvin û mexsedên xwe pê re eşkere dikin. Me got zimanên mirî û zimanên zindî. Bêdiro, ji awirê jiyînbariyê ve ziman jî wek mirovan û wek her heybera rihber dizên, dijîn û dimirin. Ji zimanên mirî hin hene warkor û kordûnde diçin, di pey xwe re tu tiştî nahêlin; ne kêl ne kitêb. Hinên din di…

Bixwîne

Giştî

Cemal Nebez û Pirsgirêka Kurdan

Hisamedîn Xakpûr ( HIWA ) Cemal Nebez (1933-2018), yek ji damezrênerên kurdolojiyê, 60 salên ji temenê xwe yî 85 salan daye lêkolînkirin û nivîsîna li ser meseleya kurd û Kurdistanê. Ligel nivîsandina gelek kitêbên bi zimanên cuda yên mîna kurdî, erebî, almanî û îngilizî yên li ser meseleya kurd, tecrubeyên xwe ku wek parçeyek ji geşedanên sedsala bîstemîn jiyaye, li lêkolînên xwe yî gişgir û pirdisiplînî zêde kiriye. Di berhemên xwe yî li ser meseleya kurd de îfadekirin û binyadeke taybet pêşkêş kiriye. Li gor Cemal Nebez, kurd neteweyek e bi dîrok, welat, cografya, ziman, çand û ya girîngtir, bi…

Bixwîne

Hevpeyvîn

“Çiyayên Mihteşem… Karesata Gel” Hevpeyvînek Ligel Walid Sitî

Hêlîn Şahîn

“Çiyayên Mihteşem… karesata gel” Hevpeyvînek Ligel Walid Sitî Hêlîn Şahîn helinsahin2@gmail.com Şikil û şêwazên Walid Sitî ku îlhama xwe ya kûr ji mîrata çandî û cografî ya welatê xwe Kurdistanê girtiye, her tim xwe nû dikin bi hev ve tên girêdan û harmoniya temam çêdikin. Di berhemên xwe de ku di nav berhevên ji xelkê re vekirî yên British Museum, Împerial War Museum û Victoria & Albert Museumê de ne, dikeve nav hûrgiliyên temayên aktuel ên nasname, koç û sirgunê. Bi Sitî re em li ser bandorên li ser hunera wî, afirîneriya wî û tecrubeyên çandî, siyaseta mekan û hafizayê…

Bixwîne

Hevpeyvîn

Hevpeyvîn Ligel Hunermend Seyidxan Sevînç: Kürdüm, “Kötüyüm’’, Tourretteliyim!

Seyidxan Sevînç

Hevpeyvîn Ligel Hunermend Seyidxan Sevînç: Kürdüm, “Kötüyüm’’, Tourretteliyim! Haymatlos Suad Ez û Seyîdxan berî niha 5 salan bi tesadufî li kolanekê rastî hev hatin, û jê pê ve têkiliya me bênavber dewam kir. Di vê demê de ez bûm şahidê xebat û lêgerînên wî yên tîtiz ên li ser mûzîkê û her wiha kelecana amadekariya albûma wî ya yekem. Li hêla din min bi naskirina Seyîdxan sendroma touretteyê (tûret) jî nas kir û mixabin ez bûm şahidê zext û zordariyên ku Seyidxan ji ber sendroma xwe pê rû bi rû dibin. Ligel vê ez şahidê rê û rêbazên xweparastina wî…

Bixwîne

Gotar

Ji Hejmara 14mîn

Hemû Nivîskarên Hejmara 14.

Ji Edîtor Piştî sê salan ji nû ve merheba. Sê sal berê bê xatirxwestin û bêyî ku derdê xwe bibêjin, me weşandina Zaremayê sekinandibû. Sedema vê dibe ku ev be ku wê demê hesta tenêtî û bêhêvitiyê bi me girtibû û me îhtimala rasthatina li mixetabên xwe pir kêm didît (behsa yek du kesan nakim). Helbet a girîng ew e ku mirov di nav bêhêvitirîn şert û mercan de bikaribe ber bi armanca xwe bimeşe, biafirîne. Lê taqeta mirov jî sînorekî wê heye. Divê ev jî bê gotin, piştî ku weşandina Zaremayê wek matbû sekinî, demekê li ser kovarazarema.blog de…

Bixwîne

Hevpeyvîn

Bebikên ku Çîrokên We Dibêjin

Hevpeyvîn: Ferec Koyistanî Laleşa Ûsiva modelîst, stîleke nû dide bebikên ku em demekê bi wan aş dibûn. Bi şikl û neqşên rengîn û otantik, bebikên xwe dişibîne qiyametek karakterên cuda û wan li bergên pirtûkan tîne. Ew, di heman demê de dîroknasa hunerê û xelatwergira sala 9an a Pêşbirka Çîrokan a Şerzan Kurt e ku ji teref Şaxê Eğitim-Senê yê li Batmanê ve tê lidarxistin. Ji ber ku tu dîroknasa hunerê yî jî, dixwazim ji wê serdema şikestinê ve dest pê bikim; ji te ve jî eyan e ku gelek teorîsyenên hunerê destkariya piştî Serdema Ronesansê ji nav…

Bixwîne

Kovara Zarema Jimara 6’an

Bo Jimara 6’an Bitikîne!

Bixwîne

Rojane

Beyta “Kela Dimdimê”

Perwîz Cîhanî Yek ji kelayên navdar yên Kurdistanê Kela Dimdimê ye. Ev kelaya li ber bûyerên ku li ser wê qewimîne û hegera avakirina wê di dîroka Kurdistanê da pir giring e. Mijara wê ji bo gelek dîroknivîs, nivîskar û lêkolîneran bûya jêdera afirandina berhemên toreyî. Ji bilî berhemên nivîskî ta niha bi herdu zaraveyên Kurmancîya jorîn û ya jêrîn bi dehan beyt li ser vê kelayê hatine gotin. Lê ji bilî nivîsarên dîrokî, roman û helbestên ku li ser vê kelayê hatine nivîsîn, menzûmeyek jî bi navê “Beyta Kela Dimdimê” di nav arșîva destnivîsên Kurdî ya koleksîyona Eliksander…

Bixwîne

Giştî

Di Hesar û Kûçikên Bavê Min û Çewlika Heywanan De Nîşandana Desthilatdarîyê

Peşewa Mihemed

Pêşewa Mihemed Ji soranî: Memê Mala Hine Eşkere ye ku edebîyat tu car nabe sîyaset. Edebîyat bi wê firehî û qada xwe ku jê rê edebîyat tê gotin, tu car nabe eydê tu kom, civat, rêxistin û bizaveke sîyasî. Bêguman wek henekbazek di qada sîyasetê de roleke girîng û bibandor a edebîyatê heye. Ango firehîya edebîyatê tu car nabe sîyaset. Bi gotineke din edebîyat serbixwe ye. Lêbelê di eynî demê de edebîyat tim li ser cîhana sîyasetê nirxandinan dike û di vê qadê de her tim henekbazeke pêşeng û jêhatî ye. Bi maneyeke din, edebîyat li gor meyla civakî û…

Bixwîne

Gotar

Neteweperwerîya Kurdî û Dewlet

Azad Haji Aghaie

Dewleta Kurd li Komara Mahabadê* Azad Haji Aghaie Ji Îngilîzî: Fexriya Adsay Puxte Di sîstema sîyasî ya sedsala 20an de dewlet bûne tekane aktorên civata navneteweyî. A rast, dewlet, wek nûnerên neteweyan tenê nabin sedema şer û aştîyê, serdestî û desthilatdarîya çîn an îdeolojîyekê jî xurt dikin. Ji alîyêkî ve, dewlet hêzên li pişt rizgarbûna neteweyên bêdewlet diajon. Li alîyekî din ve jî, serdestî û totalîterîyê dinimînin. Di îdeolojîya neteweperwerîya Kurdî de dewlet ji bo Kurdan bûye babeta arezû û utopyayê. Ev arezû bi retorîk û îdeolojîyên cuda hatîye îfadekirin. Bêguman, ji bo Kurdan, dewlet manîfestoya îdeolojîya him serdestîyê him…

Bixwîne

Gotar

Biewlehîkirina Jiyanê: Kurdistana Rojhilat di bin Desthilatdariya Dewleta Faris-Şiî de

Kamal Soleimani - Ahmad Mohammadpour

Wergera Ji Îngilîzî: Fexriya Adsay Puxte: Ji Şoreşa 1979an vir ve, dewleta Îranê ji bo Kurdên Rojhilat asimîle bike komek politîkayên piralî tetbîq dike. Kurd gelek caran hedefa sereke ya operasyonên leşkerî yên dewleta Îranê, stratejiyên asimîlekirinê û rejima wê ya nezaretê ne. Piştî dagirkirina (feth) Kurdistana Rojhilat (Rojhilat) di 1979an de, dewletê hewl da bi rêya milîtarîzasyona sîstematîk, avakirina ‘saziyên şoreşger’ û navendên nû yên olî û çandî kontrola herêmê ji nû ve têxe destê xwe, profila demografîk, olî û çandî biguherîne. Ev nivîs hewlek e ku ronî bike neteweperweriya olî ya dewletê û şêweyên stratejiyên asimîlasyonkirinê yên curbicur,…

Bixwîne

Rojane

Zazakî Net: Ji bo Zazakî Aşîyaneke Nûjen a Zanînê

M. Zahir Ertekin

Destpêk Înternet û teknolojî di gelek qadên jîyanê da cihê xwe yî girîng û gewre zeft kirîye. Hema hema meriv êdî nikare bêyî înternetê tevbigere. Bi taybet ji bo xwendin, lêkolîn û nivîsînê ev amûrên ragihandinê û înternet, ketine hukmê ‘nebe nabe’yê. Piştî ku bandora înternetê ewqas zêde bû, bêguman xwendina dijital jî hêdî hêdî rê li ber weşangerî û çapê teng kir/dike. Bi taybet bo lêkoler û akademîsyenan çavkanîyên dijîtal, bûne çavkanîyên sereke û taybet. Bi vî awayî dinya nêzîktirî însanan bûye, ango bûye mîna bajarokekî biçûk. Malperên edebî, çandî û hunerî jî li şûna kovarên çapkirî cihên xwe…

Bixwîne

Giştî

Profesorê Dizîya Zanînê

Perwîz Cîhanî

Perwîz Cîhanî Dizî û Dizîya Toreyî Çî Ye? Dizî karekî kirêt û şermawer e ku bidaxewe roja îro di nav civaka me da bi curekî berbiçav şax vedaye. Çendîn cur û celebêne dizîyê hene. Mirov dikare dizîyê weha şirove bike: Bi giştî hildan û birina mal yan darayîya kesan ji xwe ra. Dizî dikare bi curekî penîve/nihênî yan jî eşkere û bi zora çek, yan bi xapandinê be. Herwisan destdanîna li ser mal û milk û keda kesan û zorpeskirin yan guhorîn û desttêverdana serpelge û tapo û her cure senedên malkîyeta xelkê bêy dilxwazîya wan jî cureke dî ya…

Bixwîne

Gotar

Hevbirrîna Eşîrtî û Neteweperwerîyê li Rêvebirîya Herêma Kurdistanê

Ahmad Mohammadpour -Norbert Ross

Ahmad Mohammadpour – Norbert Ross Ji Îngilizî: Fexriya Adsay Destpêk Rojhilata Navîn gelek caran ji goşeya eşîrtîyê tê dîtin.[1] Ev bi taybetî ji bo Kurdan rast e[2] û gelê Kurd pirî caran tam wek civakeke eşîrî tê dîtin.[3] Digel ku gelek zanyarên civakî û bi taybetî antropolog li ser rêgeha eşîrîyê difikirin jî, nemaza di têkilîya wê ya bi têgehên manend ên wek komên etnîk an neteweyê re xumamî maye. Wek yek ji pêkhateyên nasnameya civakî û rêxistîbûna civakî ya li Rojhilata Navîn em li ser giringîya endamtîya eşîrî hemfikir bin jî,[4] em eşîrîyê wek taybetîyeke gewherî ya Kurdan nabînin, û…

Bixwîne

Gotar

Lêpirsîna Eşîrtîyê: Muamaya “Eşîrtî”yê di Xebatên Sosyolojîk ên li ser Rojhilata Navîn de

Ahmad Mohammadpour -Kamal Soleımanı

Ji Îngilîzî: Fexriya Adsay** Puxte: Di vê nivîsê*** de, em nîyet dikin navlêka ‘eşîrtî’yê wek kategorîyeke kolonyal, ku di xebatên civakî yên li ser Kurdan û bi giştî yên li ser Rojhilata Navîn de wek têgeheke berbiçav derdikeve pêş, ji hev veçirînin. Eşîrtî, ku bi awayekî keyfî hatîye bikaranîn, nemaze di xebatên akademîk yên mewcûd ên li ser Kurdistanê de cîyekî navendî girtîye. Hin berhemên antropolojîk ên berê ewqas pê de çûne ku eşîrtî wek “DNA”ya gelê Rojhilata Navîn dîtine. Bi bikaranîna xebatên nû yên li ser Amerîkaya Latîn, Afrîka û Asyaya Navîn, em îdia dikin ku emilandina eşîrtîyê, wek…

Bixwîne

Giştî

Bersivek

Remezan Alan Ayhan Tek bersivek daye nivîsa me ya derbarê întihalê de. Mirov bi kîjan çavî lê binêre, nivîsa wî jî bersivekê heq dike û li ser hin xalên nivîsa me ya berê jî mirov mecbûrî hin îzehatan dike. Halê hazir madem daxwaza wî ya guftûgoyeke ku her du alî jê sûdê wergire li gor dilê me ye jî, em ê bi vê berpirsîyarîyê tevbigerin. Bi raya me nivîsa berê ji çavekî rast-bîn û rexnegir mehrûm nebû; şêwaza wê ya ku ketibû qalibê kompozîsyona mesnewîyekê ji van wesfan ne dûr bû; mijareke giran a mîna “întihal”ê jî bi awayekî sivik…

Bixwîne

Giştî

Ji Yekemîn Pisporê Derengmayî re Bersiveke Mecbûrî

Ayhan TEK Çendek berê li ser bloga Zaremayê rastê nivîsa birêz Remezan Alan ya bi navê “Hîleya Întihalekê” hatim. Meseleyên li dor rexne û polemîkan hin caran fayde didine edebiyatê. Ji wan guftugoyan her alî sûdê werdigirin ku rêya dubarekirinê li xetayan tê girtin û imkana rêyên çêtir pêk tê. Loma jî milmilanêyên wisa hem ihiyac, hem jî bi qîmet in. Di vê çarçoveyê de birêz Alan “yekemîn” car, li ser xebatên min rexne û tewanek kir ku ew bo min cihê keyfxweşiyê ye. Lewra “yekemîn”bûn ji bo wî gelek girîng e ku ev jî bi xêra wî bû para…

Bixwîne

Giştî

Hîleya Întihalekê

Remezan Alan Dîbace: Pêbendîya Rewşa Giştî û Nefsî Dema di Tebaxa 2012an de li beşa Ziman û Çanda Kurdî ya Enstitûya Zimanên Zindî ya Zanîngeha Artukluyê me dest bi kar kir, heyecan û enerjîyeke mezin hebû. Me digot bo kurdan û herwiha bo min “dewreke nû” dest pê kirîye. Me bo xwe jî wisan digot lewra piştî mamostetîya bîst salan a ziman û edebîyata tirkî, dor hatibû ku em mesaîya xwe ya fermî bo ziman û edebîyata kurdî xerc bikin. Bi vî awayî me mesaîya nefermî ya salan a bo kurdî jî ji xwe re kir sermîyan û bi şewq…

Bixwîne

Gotar

Di ser Erdnigarîyê re Deng û Bêdengîya Madûnan

Mîrza Baran Dema piştî Şoreşa Fransî bayê neteweperwerîyê kêm zede li her deverê dinyayê belav dibe, heman ba rê li ber neteweperwerîya Tirk û ya Kurdan jî vedike, helbet bi modernizasyona Osmanî lê di perîyodên cihê de. Li ser vê yekê, heke mirov dêhna xwe baş bide rewşa erdnigarî ya van gelan, dê baş bibîne ku carinan yek ji van gelan di tevahîya xakeke fireh de li herêmekê bi serê xwe otokton an jî carinan her du jî li herêmekê bi hev re jîyane, û ev yek jî ligel bayê neteweperwerîyê hişmendîya van her du gelan a li ser erdnigarîyê…

Bixwîne

Giştî

Derfeta Feminîzma Neteweperwer

Ranjoo Seodu Herr

Ranjoo Seodu Herr Ji Îng.: Fexriya Adsay Piraniya feminîstên Cîhana Sêyem neteweperweriyê wek neyarê feminîzmê dibînin. Li hemberî vê meyla gelemperî, ez îdia dikim ku neteweperweriya “pirnavendî” ew potansiyela wê heye ku daweyên feminîstên li Cîhana Sêyem biparêze. Neteweperweriya “pirnavendî”, ku armanca wê heqîqî bidestxistin û dewamkirina serweriya neteweyî ye, di vê serdema neokolonyal a globalîzasyona kapîtalîst de hê jî manedar e û dikare xizmeta hedefên feminîst bike di pêşdebirina refaha piraniya jinên Cîhana Sêyem ku di bin vê sîstemê de pir zêde eziyet dikşînin. I. Destpek Di nav gelek peywendên Cîhana Sêyem[1] de, bi awayekî girîft neteweperwerî[2] bi…

Bixwîne

Giştî

Hevpeyvîn ligel Romanûs Eta Nehayî: Romana Kurdî û Modernîte

Hevpeyvîn: Rizgar Lutfî Wergera ji soranî: Mehmed Salih Bedirxan-Ehmed Berojî Di nav ev çend salên borî de hevpeyvînên ligel qelemên girîng di warê destana edebî de û bi derbarê teoriyan ve gelek nînin. Dibe ku bi nêrîna ji serpêhatiyên şexsî yên wan nivîskaran di derheqê aliyên peywendîdarên cureya çîrok û romanê de hatibe qalkirin û peyamên tecrûbekirî hatibin desteberkirin. Ger hevpeyvîn hatibin kirin jî li ser daxuyaniyên berheman bûne û kêmtir girîngî bi van cureyên edebiyatê da hene. Min di vê hevpeyvînê de xwest dîsa vê xeta zemînê ya qedîm ku destana edebî ya me tê de derbasbûye û niha…

Bixwîne

Hevpeyvîn

Receb Dildar: Min jî di ser qehremanekî xwe re peyama xwe daye

Mêvanê Zaremayê vê carê nivîskar Receb Dildar e ku di payiza sala 2018a de bi romana xwe Leqatê li bakur dînamîzmek anî nav wêjeya Kurdî. Vê romana ku ji xwînerên Kurdî elaqeyek baş dît, romaneke dîrokî ye lê lehengê wê ne şexsiyetekî dîrokî yê navdar e wek lehengên din î romanên dîrokî yên di kurmancî de. Leqat, romana yek ji ‘mirovên biçûk’ e ku her tim di bin siya qehremanên binavûdeng û bûyerên mezin de hatine jibîrkirin an qe dor nayê ser wan. Leqat vê carê dorê dide yekî ji ew ên jibîrkirî û bi vê taybetiya xwe nîşana demokratîzebûna…

Bixwîne

Gotar

Di Çîrokên Baran û Şarman de wek Derfeteke Vegêranê; Mîzah

Şêxo Fîlîk Hê jî nehatiye piştrastkirin ka piştî mirinê jiyaneke dîtir heye an na. Lê mirin mîna rastiyeke hişk û birind li benda me ye. Û çawa ku Henri Bergson jî gotiye yekane bûnewerê hay ji vê aqubetê (mirin) heye însan e. Heke em qirdikên (meymûn) beyî sedem dikenin nehesibînin yekane bûnewerê dikene dîsa însan e. Tevî ku yekane bûnewerê hay ji mirinê heye însan e, ya ku însên dike yekana bûnewerê ku dikene çi ye? Heke ev paradoksek be, vê paradoksê çi xwedî dike? Wer xuya ye Sulhî Dölek [1] beriya me li bersiva vê pirsê geriyaye û wiha…

Bixwîne

Gotar

Nivîskarekî Nû ji Başûrê Kurdistanê: Mardîn Îbrahîm

Baha Akhan Di serî de divê ez li xwe mikûr bêm ku min jî weku gelek xwendevanên kurd dema navê nivîskarî bihîst (ku navê wî heman navê bajarê Mêrdînê ye), ez ketim ser wê baweriyê ku tekez ev jî nivîskarekî bakurî yê nû ye. Lê piştre fikirîm li bakurê Kurdistanê nivîskarekî ku di carekê de du berheman bide ber çapê tune an jî min nedîtî ye. Piştî lêpirsîn û lêgerîneke kêlîkurt ez hîn bûm ku nivîskarê navborî ji başûr e û li başûr jî kesekî gelek navdar e. Belê Mardîn Îbrahîm ne ji Mêrdînê ye! Ew di sala 1974an de…

Bixwîne

Gotar

Kurd wek Qurbaniyên Sê Îdeolojîyan*

Eyyûb Kerîmî

Eyyûb Kerîmî Ji Soranî: Ferzende Kurdîzade Peywira sereke ya fikra rexneyî, rexnegirtin e li îdeolojîya serdemê ku li vir em ê jê re bêjin “rexneya îdeolojîyê” (ideologiekritik). Lê belê ravekirina îdeolojîyê karekî ewqas sade nîne û pêwîst e nivîsarên Karl Marks, Karl Mannheim, Louis Althusser û Slavoj Žižek bi hûrgilî bêne xwendin. Li vir ez dikarim bi kurtî bêjim ku mebesta min ji îdeolojîyê, cure destgah(aygıt)eke hilberandina rasteqîneyan e. Yanî ew dîyardeyên ku em ji wan re dibêjin “rasteqîne,” têkilîyeke wan a yekrast ligel îdeolojîyê heye û bê îdeolojîyê nikarin hebin. Her ji ber vê yekê îdeolojî li vir ji…

Bixwîne

Gotar

“Şerê Newala Qeremûsê” di Klama Salihê Beynatî de

Zeynep Sultan Atlı

Puxte: Folklor, ew zanist e ku çanda maddî û manewî ya gelêrî li gorî rêbazên xwe yên taybet vedîkole, tomar dîke û radîgihîne nifşên dî. Berîya wêjeya nivîskî ev kar bi gotin û bi hostetîya di honandina peyvan de girîngîya dengbêjî û dengbêjan derdîkeve pêşîya me. Emê di vê nivîsê de li ser van mijaran, bi taybetî li ser dengbêj Salihê Beynatî û di kîlama wî ya bi navê ‘Şerê Newala Qeremûsê’ rawestin[1]. Peyvên Sereke: Folklor, Dengbêj, Dengbêjî, “Şerê Newala Qeremûsê” Destpêk Dengbêjî rebazeke forma di folklora Kurdîîya devkî de ye. Di çanda Kurdî ya devkî de dengbêjî di qadeke…

Bixwîne