Zarema-13

Vejandina Zimanê Îbranî

Vejandina Zimanê Îbranî MICHAEL L. CHYET Vejandina zimanê Îbranî -ji sedsala 19em bigire heta nîvê sedsala 20em- li Ewrûpayê û li Filistînê pêk hat. Berî wê serdemê zimanê Îbranî -zimanê pîrozwer ê Cihûyan bû, ku berî du hezar salan wek zimanekî zindî ji holê rabûbû, û zimanê Aramî (Sûryanî) li Filistînê cihê wî girtibû. Wek encama vejandinê, zimanê Îbranî bûye zimanê nivîskî û devkî yê rojane û yek ji du zimanên fermî yên dewleta Îsraîlê.1 Ev yek çawa pêk hat? Di destpêka sedsala 19em de, Cihûyan ji seranserê dinyayê xwe digihandin Filistînê. Her komeke Cihûyan bi zimanekî dipeyivî, û ji…

Bixwîne

Nûrealîzma Îtalî, Yilmaz Guney û Hêvî

Piştîwan Kemal

Nûrealîzma Îtalî, Yilmaz Guney û Hêvî PIŞTÎWAN KEMAL JI SORANÎ: MÊHDÎ JAFARZADEH Hin hunermend bi awayekî berhemên xwe diafirînin ku ti pêwendîyeke jîyana wan li gel berhemên wan nîne û dibe mirov bêyî têgihîştina ji jîyana wan hunermendan li ser berhemên wan lêkolînan bike, hin hunermend hene berevajî vê yekê ne, jîyana wan karîgerîyeke zêde li ser berhemên wan danîye. Yilmaz Guney yek ji wan hunermendan e ku jîyana wî gelek bandor li ser berhemên wî yên hunerî danîye. Em dikarin li ser komek nimûne ji jîyana Yilmaz Guney vekolin û bi vî rengî em têbigihêjin ka çawa jîyana wî…

Bixwîne

Tehlîlek di Peywenda Teorîya Monomîtê de li ser Çîroka “Meymûn Xanim û Mîrze Memûd”

Şerîf Kaya

Tehlîlek di Peywenda Teorîya Monomîtê de li ser Çîroka “Meymûn Xanim û Mîrze Memûd” ŞERÎF KAYA Puxte: Carl Gustav Jung, gelemperî bi xebatên xwe yên li ser psîkolojîya analîtîk tê nasîn, wî bi nêrînên xwe yên li ser derhişê hevpar û arketîpê hewl daye sembolên gerdûnî yên di xewn û mîtên mirovahîyê de veşartî mane, eşkere bike. Şopînerê wî, Joseph Campbell jî di nava wê sembolîzma hevpar de bala xwe daye ser arketîpa “leheng”ê û vegotina hevşibînên honakî yên di çîrokên gelêrî de bicîbûyî wek “monomît” pênase kirîye. Çerxa monomîtîk, qonaxên lehengê yên veqetîn, kemilîn û vegerînê ku di çîrokên…

Bixwîne

Mihemed Şarman: “Mirov, qasî mîrazê xwe mirazşikestîyê xwe ye jî”

Cemîl Canbegî

Mihemed Şarman: “Mirov, qasî mîrazê xwe mirazşikestîyê xwe ye jî” CEMÎL CANBEGÎ Mihemed Şarman, yek ji berbiçavtirîn nivîskarê dehsaleya dawîn e. Damezrêner û yek ji kadroya Zaremayê ya ewil e ku niha xwe vekişandîye taldeya wêjeyê û tenê bi wê mijûl e, amadekarîya berhemên nû dike. Şarman, ku heta niha sê berhemên wî hatine çapkirin: Pirça winda (2010, çîrok), Bermayîyên Demê (2014, çîrok), Kêmber (2015, roman), bo vê hejmarê pirsên Cemîl Canbegî bersivandin. Cemîl Canbegî: Em karin bibêjin te Pirça Winda li malê Bernayîyên Demê li bajêr nivîsandîyî? Mihemed Şarman: Herdu jî li malê hatin nivîsin.(J) Çîrokên Pirça Winda dema…

Bixwîne

Realîzma efsûnî di romana Hinara Dawî ya Dinyayê ya Bextîyar Elî de

Hîwa Weysî, Mihemedzahîd Seîdîtebar Eta Elmasî

Realîzma efsûnî di romana Hinara Dawî ya Dinyayê ya Bextîyar Elî de HÎWA WEYSÎ, MIHEMEDZAHID SEÎDÎTEBAR, ETA ELMASÎ JI FARISÎ: EYYUP SUBAŞI Puxte: Têkelbûna rastîyên jîyanê li gel kevneşopîyan, bawerî û xeyalên ji hed-derbaskirî yên xelkên devera Karayîbê, ku pêkhateyek bû ji bawerîyên koleyên reş ên Efrîqayê li gel çermsorên berî Kolomb, bû sedema peydabûna şêwaza realîzma efsûnî. Lê belê ji ber mensûbbûna vê dibistanê bi Amerîkaya Latîn û Gabriel Garcia Marquez, çênabe ku ev şêwaz tenê taybet bi vê deverê bê zanîn; ji ber ku hin goşe ji rehên ewil ên vê şêwazê divê di nav edebîyata rojhilat de…

Bixwîne

Li Başurê Kurdistanê Dibistanên Gulenî: Karname û Bîrdozî

Fateh Saedi

Li Başurê Kurdistanê Dibistanên Gulenî: Karname û Bîrdozî FATEH SAEDI JI ÎNG: YUSIV HEMED Puxte: Piştî Şerê Kendavê (Gulf War), Kurdan hikumeteke de fakto ava kir û di Tîrmeha 1992an de jî yekem kabîneya Hikumeta Herêmî ya Kurdistanê (HHK) damezrand. Wezareta Perwerdeyê li gel zêdekirina çavkanîyên insanî û madî, misoger kir ku zimanê Kurdî jî di hemû astan de bike zimanê perwerdeyê. Lê belê hîn jî di pergala perwerdeya Kurdistana Başur de kêmasî û pirsgirêk hebûn; ev tekane-rewş bo veberhênana (investing) şîrketeke perwerdeyî ya taybet wexta herî guncaw bû. Di 1994an de, Enstîtûya Perwerdeyê ya Fezalar li Hewlêrê bi vekirina…

Bixwîne

Jnayetîya Kurd

Soran Mihemed Sûre

Jnayetîya1 kurd* SORAN MIHEMED SÛRE JI SORANÎ: XELÎL SELÎM Puxte: Ev vekolîna rexneyî, vekolîneke j boy bzava jnan l cvaka Kurd e. D vê vekolînêda hewla vê yekê hatîye dayn ku l destpêk tekez j dîroka jnên Kurd û ev astengên l hemberî jnên Kurdan bên şîrovekirin. Paşî b çend xal û şîrovekrinê, tekez l wan hewlên desteyî hatne krn, ku l destpêka (sedsala 20mîn) hatîne avêtn j boy mafên jnan û azadîya wan. Herwesa behs l yekemîn rabûna jnan hatîye krn, ku jnayetya Kurd d pêşda pêwar2 bû. L dumayêşda çend hzrek hatine amaje pêdan, ku derbarê got gotên…

Bixwîne

Hevpeyvîn bi Emîr Hesenpûr re

Zanyar Umranî

Bi Emîr Hesenpûr re li ser Zimên û Neteweyê1 ZANYAR UMRANÎ JI SORANÎ: MISTEFA DEWLEMEND Gelo girîngîya zimanê standard di cih de ye û firehîya cografyaya zaravayên Kurdî çawa çawa ye? Yekîtîya zimên di vê serdemê de tiştekî pêwîst e. Ji ber ku pêwendîya di navbera mirovan de gelekî belav bûye, wekî ku dibêjin, dinya bûye gundek. Li dinyayê nêzikî 7 hezar ziman hene. Pêwendîya mirovan jî zêdetir bi rîya zimanan e. Ev bûye pirsgirêkeke sîyasî, aborî û îdeolojîk. Di vê demê de teknolojî bi pêş ketîye. Berîya serdema modernîteyê (sermayedarî) pêwendîyên bi vê şêweyê tunebûn. Gelek caran kesek li…

Bixwîne

‘Dipeyivim; loma ez Âdem im’: Di Qur’ânê de Meseleya Zimên û Bûyîna Mirov

Kamal Soleımanı

‘Dipeyivim; loma ez Âdem im’: Di Qur’ânê de Meseleya Zimên û Bûyîna Mirov KAMAL SOLEIMANI – JI ÎNG: FEXRÎYA ADSAY Puxte: Ev gotar, di serpêhatîya Âdem an însên a di Qur’ânê de li ser navendîbûna zimên disekine. Têgihiştina têgeha xelîfe di ronîya bidestxistina zimên ji alîyê mirov, derbarê ‘serwerîya sîyasî di Îslamê de’ resmekî ji bin ve cuda pêşkeşî me dike. Ez dibêjim, li ser hîmê serpêhatîya afirandina mirov a di Qur’ânê de, ji nifşên berîya wî cuda, Âdem wek cureyek mirov ku dikare tiştan bi nav bike peyda dibe. Ji ber vê, berovajî ew nêrînên berbelav, Âdem ji wekîlê Xwedê…

Bixwîne

Nîqaşek li ser ‘Hamal Kürt’ an Hemaltîya Nû ya Mücahit Bilici

Fexriya Adsay

Nîqaşek li ser Hamal Kürt an Hemaltîya Nû ya Mücahit Bilici FEXRÎYA ADSAY Sosyolog Mücahit Bilici salên dawî de bi nivîsên xwe yî di rojnameyên Tirkî Taraf û Yeni Yüzyılê de hat naskirin û bala me kişand ser xwe. Di nivîsên wî de tişta zêdetir bal dikşand, wek sosyologekî deşîfrekirina wî ya kodên ziman û rabêjên sîyaseta rojane û bitêgînkirina sergêjî an tevlîhevîya me ya zihnî bû. Ji ber ku gelek ji deşîfre û têgînên wî di nîqaşên zihnî de tevkarîya tijîkirina valahîyekê dikirin, cîyê xwe dîtin û piştî ku ev nivîs, tevî yen nû, wek pirtûk bi navê Hamal…

Bixwîne

Aqlê Protez ê Kolonîyê

Şaro İ. Garip

Aqlê Protez(1) ê Kolonîyê ŞARO I. GARİP Aqlê protez bê şik bi tilîya xwe çavê xwe derdixe Puxte: Kurdan di şerê cihanê yên duyemîn de derfeta dewletbûnê ji dest xwe revandin. Îro jî derfeteka zerîn bi piranî ji dest xwe revandin. Sedema vê ne bes dijminên wan in. Kêmasîya aqlê Kurd jî roleke mezin dilîze. Kurd beguman li hemberî Kolonyalîzmê şerekî mezin didin, lê şerên Kurda encamê xurt nagirin. Ne tenê dinamikên ji derve wek parçekirina Kurdan, herwiha dînamika sêyem self-kolonizasyon jî divê be analîzkirin, bi kîjan amrazan self-kolonizasyon tê meşandin. Gere bê analîzkirin, çima di sedsala modernizmê de Kurdan…

Bixwîne

Binyada îdeolojîya kurdayetîyê

Eyyûb Kerîmî

Binyada îdeolojîya kurdayetîyê EYYÛB KERÎMÎ JI ÎNG: ROJDA YAŞÎK Puxte: Ji têgeha îdeolojîyê mebesta me awayekî nivîsbarîya civakî-çandî (sociocultural software) ye ku em jê re dibên “rêalîte”. Di vê nivîsarê de binyada îdeolojîyeke li Kurdistanê bibandor e, bi taybetî di nav bijarteyên polîtik de, bi têgehên wekî rexneya îdeolojîyê, bi taybetî nîşandêr, ser-nîşandêr û xalên lengerker (Fr. “point de capiton”, Îng. “anchoring points”) hatine nîqaşkirin. Lê teorîya rexneya îdeolojîyê bi derdîrokîbûnê (ahistorical) û bi kêmasîya nasîna/ teşxîskirina hêmanên cuda yên ideolojîyeka dîyar hatîye rexnekirin. Di vê nivîsarê de hêmanên cuda yên îdeolojîya Kurdayetîyê li gorî serdemên dîrokî yên Kurdistanê û…

Bixwîne

Neteweperwerî û Xîlafet di Nivîsên Seîd Nûrsî yên Pêş-Sirgunê de

Kamal Soleımanı

Neteweperwerî û Xîlafet di Nivîsên Seîd Nûrsî yên Pêş-Sirgunê de KAMAL SOLEIMANI – JI ÎNG: FEXRÎYA ADSAY Di eslê xwe de, armanca dîn ji xizmeta milet pê ve ne tiştek e. – Abdulmelik Fırat* Bedîuzzeman Seîd Kurdî an Nûrsî (1876-1960) melayekî Kurd bû ku gelek tişt nivîsandîne. Nûrsî di medreseyên cuda de perwerde bûye û bi civata Kurd re jî têkilîyên wî nêz hebûn.1 Jîyana wî ya pêş-sirgunîyê nîşaneyek din e ku etno-neteweperwerî çawa bandor dike li ser şîroveya yekî ya dînî. Nûrsî alîgirekî heweskar ê meşrûtîyetê, neyarekî tûj ê dewleta Hemîdî û berîya sirgûna wî ya sala 1925a di…

Bixwîne