Kovara Zarema Blog – Blog û Nivîsên Kovara Zarema

‘Dipeyivim; loma ez Âdem im’: Di Qur’ânê de Meseleya Zimên û Bûyîna Mirov KAMAL SOLEIMANI – JI ÎNG: FEXRÎYA ADSAY Puxte: Ev gotar, di serpêhatîya Âdem an însên a di Qur’ânê de li ser navendîbûna zimên disekine. Têgihiştina têgeha xelîfe di ronîya bidestxistina zimên ji alîyê mirov, derbarê ‘serwerîya sîyasî di Îslamê de’ resmekî ji bin ve cuda pêşkeşî me dike. Ez dibêjim, li ser hîmê serpêhatîya afirandina mirov a di Qur’ânê de, ji nifşên berîya wî cuda, Âdem wek cureyek mirov ku dikare tiştan bi nav bike peyda dibe. Ji ber vê, berovajî ew nêrînên berbelav, Âdem ji wekîlê Xwedê…

Bixwîne

Nîqaşek li ser ‘Hamal Kürt’ an Hemaltîya Nû ya Mücahit Bilici

Nîqaşek li ser Hamal Kürt an Hemaltîya Nû ya Mücahit Bilici FEXRÎYA ADSAY Sosyolog Mücahit Bilici salên dawî de bi nivîsên xwe yî di rojnameyên Tirkî Taraf û Yeni Yüzyılê de hat naskirin û bala me kişand ser xwe. Di nivîsên wî de tişta zêdetir bal dikşand, wek sosyologekî deşîfrekirina wî ya kodên ziman û rabêjên sîyaseta rojane û bitêgînkirina sergêjî an tevlîhevîya me ya zihnî bû. Ji ber ku gelek ji deşîfre û têgînên wî di nîqaşên zihnî de tevkarîya tijîkirina valahîyekê dikirin, cîyê xwe dîtin û piştî ku ev nivîs, tevî yen nû, wek pirtûk bi navê Hamal…

Bixwîne

Aqlê Protez ê Kolonîyê

Şaro İ. Garip

Aqlê Protez(1) ê Kolonîyê ŞARO I. GARİP Aqlê protez bê şik bi tilîya xwe çavê xwe derdixe Puxte: Kurdan di şerê cihanê yên duyemîn de derfeta dewletbûnê ji dest xwe revandin. Îro jî derfeteka zerîn bi piranî ji dest xwe revandin. Sedema vê ne bes dijminên wan in. Kêmasîya aqlê Kurd jî roleke mezin dilîze. Kurd beguman li hemberî Kolonyalîzmê şerekî mezin didin, lê şerên Kurda encamê xurt nagirin. Ne tenê dinamikên ji derve wek parçekirina Kurdan, herwiha dînamika sêyem self-kolonizasyon jî divê be analîzkirin, bi kîjan amrazan self-kolonizasyon tê meşandin. Gere bê analîzkirin, çima di sedsala modernizmê de Kurdan…

Bixwîne

Binyada îdeolojîya kurdayetîyê

Eyyûb Kerîmî

Binyada îdeolojîya kurdayetîyê EYYÛB KERÎMÎ JI ÎNG: ROJDA YAŞÎK Puxte: Ji têgeha îdeolojîyê mebesta me awayekî nivîsbarîya civakî-çandî (sociocultural software) ye ku em jê re dibên “rêalîte”. Di vê nivîsarê de binyada îdeolojîyeke li Kurdistanê bibandor e, bi taybetî di nav bijarteyên polîtik de, bi têgehên wekî rexneya îdeolojîyê, bi taybetî nîşandêr, ser-nîşandêr û xalên lengerker (Fr. “point de capiton”, Îng. “anchoring points”) hatine nîqaşkirin. Lê teorîya rexneya îdeolojîyê bi derdîrokîbûnê (ahistorical) û bi kêmasîya nasîna/ teşxîskirina hêmanên cuda yên ideolojîyeka dîyar hatîye rexnekirin. Di vê nivîsarê de hêmanên cuda yên îdeolojîya Kurdayetîyê li gorî serdemên dîrokî yên Kurdistanê û…

Bixwîne

Neteweperwerî û Xîlafet di Nivîsên Seîd Nûrsî yên Pêş-Sirgunê de

Neteweperwerî û Xîlafet di Nivîsên Seîd Nûrsî yên Pêş-Sirgunê de KAMAL SOLEIMANI – JI ÎNG: FEXRÎYA ADSAY Di eslê xwe de, armanca dîn ji xizmeta milet pê ve ne tiştek e. – Abdulmelik Fırat* Bedîuzzeman Seîd Kurdî an Nûrsî (1876-1960) melayekî Kurd bû ku gelek tişt nivîsandîne. Nûrsî di medreseyên cuda de perwerde bûye û bi civata Kurd re jî têkilîyên wî nêz hebûn.1 Jîyana wî ya pêş-sirgunîyê nîşaneyek din e ku etno-neteweperwerî çawa bandor dike li ser şîroveya yekî ya dînî. Nûrsî alîgirekî heweskar ê meşrûtîyetê, neyarekî tûj ê dewleta Hemîdî û berîya sirgûna wî ya sala 1925a di…

Bixwîne

Selahattin Demirtaş û Seher an Sîyaset û Seher

Selahattin Demirtaş û Seher an Sîyaset û Seher FEXRÎYA ADSAY Sehera Selahattin Demirtaş, ji ber nasnameya nivîskarê wê ya sîyasî, peywenda sîyasî û cîvakî ya li Tirkîye û Kurdistanê û helbet elaqeya xwîneran bo wê, xwe li ser mirov ferz dike ku mirov derbarê wê de binivîsîne. Seher, dîsa ji ber nivîskarê wê, ku hevserokê mezintirîn partîya legal a Kurdên bakurî ye, ger elaqeyeke ewqas mezin nedîtiba jî heq dikir li ser bê sekinandin. Sedemên populerîteya wê an himbêzkirina wê ji alîyê girseyeke mezin (dema ev nivîs hat nivîsandin ji 130 hezar hebî zêdetir hatibû firotin) bêtir hewce dike bên…

Bixwîne

Bibîrxistinên Evrim Alataş Çi Li Ber Me Dixin?

Şehle Burhan Ebdullah / Ararat Ahmed Alî

Bibîrxistinên Evrim Alataş Çi Li Ber Me Dixin? FEXRÎYA ADSAY Dibe ku careke din wext hatibe em li dû xwe binêrin û çav li rabirdûyê bigerînin. Îro em çiqas li ser ‘îro û pêşeroj’a xwe li hev nekin, ewqas pêwîst dibe em li dû xwe vegerin. Ma kîjan pirsgirêk an nîqaşên îro dikare ji hegemonyaya rabirdûyê xilas bibe. Em çiqas jê dûr bisekinin, nexwazin wê bibînin jî, wê hukmê xwe li ser îro danîye ji zû ve. Wer xuyaye, em heta hesabê xwe yî bi dîrokê re nebînin, mejîyê me wê zelal nebe an belkî em ê nizanibin ka em…

Bixwîne

Berengarî Barî Baw

Azad Haci Aqayî

Berengarî Barî Baw* AZAD HACI AQAYÎ Puxte: Di dîroka akademisyenên cihanê de pir kêm kes hene ku jîyana van mînakek ji berpirsyarî li hemberi bê edaleti û dagirkarî û dilsojî ji bo buha û nirxên mirovahîyê de di derveyi eyarên etnîk û olî de ne. Lewma di nava Kurdan de, kesatîyên bi wî rengî heger hebin jî, hejmara wan ne zêde ye. Tekezkirin li ser vê mijari ne dijwar e ku Emir Hesenpur mîna kesatîyek polihistor1 û berpirs, xala pêk gehiştina têorî û pratîk bûye. Bi wê wateyî ku çawa difikirî bi wî away jî dijîya. Bi vê bawerîyê ku…

Bixwîne

HEVPEYVÎN LIGEL CIWANMERD KULEK LI SER 20:39 “Roman û Çîrok ji bilî Xeyal û Hafizeyan ne yên ti derê ne”

Omer Faruk Baran

HEVPEYVÎN LIGEL CIWANMERD KULEK LI SER 20:39 “Roman û Çîrok ji bilî Xeyal û Hafizeyan ne yên ti derê ne” OMER FARUK BARAN CIWANMERd KULEK di sala 1984a de dayik bû. Di 2004a de dest bi nivîsa Kurdî kir. Romana wî ya yekem Nameyek Ji Xwedê re 2007a de, dû re Otobês 2010a de, Zarokên Ber Çêm 2012a de, Defterên Perrîdankan di 2014a de derket. Pirtûka wî ya çîrokan Çar Yek di 2015, Çar Neçar di 2017a de derket. Yekem berhema wî ya ne-pexşan bi navê Strana Şev û Rojekê ji formên helbestî yên ji zargotina Kurdî pêk tê. Ji…

Bixwîne

Berawirdkirina du Çîrokên Kurdî û Frensî: “Sedo” û “Pisîka bi Gîzme”

Yahya Yavuz

Berawirdkirina du Çîrokên Kurdî û Frensî: “Sedo” û “Pisîka bi Gîzme” YAHYA YAVUZ Puxte: Ev nivîs li ser berawirdkirina du çîrokan e ku ji du welatên cuda hatine berhevkirin. Çîrok, ew vegotinên gelêrî ne yên afrînerê wanê ewil nayê zanîn û bi piranî di şevên zivistanan de ji bo mijulbûn û demderbaskirinê ji hêla kesên di vî warî de pispor in tên vegotin. Çîrok, ji nav cureyên folklorê, cureya herî navnetewî ye, sedema vê yekê jî gerokbûna çîroka ye. Çîrok xwe bi herêm, çand an jî zimanê ku jê derketine bi sînor nekirine û çi bi rêya devkî çi jî…

Bixwîne

Mîkanîzmên Bergryên Derûnî d Helbestên Pirtûka Çyayekanî min

Xelîl Selîm

Mîkanîzmên Bergryên Derûnî d Helbestên Pirtûka Çyayekanî min XELÎL SELÎM Puxte: Aramanca serekî d vê vekolînê da, şrovekrneka çewanîye b rêka mîtodê şrovekrna nîvîstokê (context analysis), ku nmuna vekolînê xo l komeka dêrên helbesta l pertûka kom helbestîya Çyayekanî min ve vedgre. Derencamê vê vekolînê xuyadket ku mîkanîzmên bergryên derûnî l helbestên vî pertûkî be şêweyên cuda cuda xwe xudî dken. Dgel hebûna çend corên mîkanîzmên bergryên derûnî, lê l vê vekolînê da tenê behs l pênc corên mîkanîzmên bergryên1 derûnî hatîye krn, ku ew jî paşvelêdan (repression), hêcet girtin (rationalization), êxstne ba hev (projection), vegohastn (displacement), paşve zivrîn (regression).…

Bixwîne

HEVPEYVÎN LI GEL KAZIM OZ LI SER FÎLMÊ ZER “Kurd xwe Winda dikin, Amade ne xwe ji bo Tirka Fîda Bikin”

Piştîwan Kemal

HEVPEYVÎN LI GEL KAZIM OZ LI SER FÎLMÊ ZER “Kurd xwe Winda dikin, Amade ne xwe ji bo Tirka Fîda Bikin” PIŞTÎWAN KEMAL – JI SORANÎ: EYYUP SUBAŞI KAZIM OZ derhêner û senaryonûsê Kurd e. Ji Zanîngeha Yildizê ya Teknîk beşa Endezyarîya Avahîsazîyê derçûye. Dû re, li Zanîngeha Marmarayê di beşa sînemayê de master kirîye. Di 1992ya de, demekê bo Teatra Jîyana Nû xebîtîye. Yek ji damezrênerê13&Mezopotamyayê û li wir bi salan xebîtî. Ligel derhênerîyê, senaryo û berheman dinivîsîne. Li Fêstîvala Dihokê fîlmê Zer ê Kazim Oz hate nîşandan. Her li wir min çav bi derhênerê fîlm ket û me…

Bixwîne

Dîroka Sîyasî ya Bajarê Heranê ya Serdema Dewleta Raşidî û dewleta Emewî di Navbera Salên 633-747a de

Dîroka Sîyasî ya Bajarê Heranê ya Serdema Dewleta Raşidî û dewleta Emewî di Navbera Salên 633-747a de ŞEHLE BURHAN EBDULLAH / ARARAT AHMED ALÎ JI SORANÎ: MEMÊ MALA HINE Puxte: Ev lêkolîn behsa guhertinên herî grîng ên sîyasî yên wê serdemê ku li vî bajarî qewimîne û ev bajar çawa bûye pêgeheke serekî ya wan bûyer û guhertinên sîyasî yên wê serdemê, dike. Di destpêkê de behsa navê bajêr hatîye kirin ka çawa vî bajarî karîye wekî bajarekî serekî yê herêma Cezîreya Firat pêşkeve. Her wiha, wê behsa dîroka dagirkirina Heranê ya ji hêla hêzên Îslamî ve, rîwayetên li ser…

Bixwîne

Sadatê Nehrî an Geylanîzadeyên Kurdistana Navendî

Martin Van Bruinessen

Sadatê Nehrî an Geylanîzadeyên Kurdistana Navendî* MARTIN VAN BRUINESSEN – JI ÎNG.: YUSIV HEMED Malbateke aliman, ku îddîa dikin koka wan digihê Evdilqadir Geylanî, dawîya sedsala 19emîn û serê sedsala 20emîn de roleke polîtîk û sereke lîst di dîroka Kurdistana navendî de. Wek Sadatê Nehrî hatin nasîn, li ser navê gundê Nehrî yê li herêma Şemdînanê ku lê bi cî bûbûn. Şêx Ubeydullahê Nehrî serkêşîya tevgera 1880yê kir ku wek yekem serhildana neteweyî ya Kurdan tê zanîn. Law û nevîyên wî jî rolên mezin lîstin di tevgera Kurdan de ku bi vê re, rewşa xwe ya aborî û polîtîk zexm kirin.…

Bixwîne

Bêwelatî û Bêdewletî: Derfet û Astengî

Barzoo Eliassi

Bêwelatî û Bêdewletî: Derfet û Astengî BARZOO ELIASSI – JI ÎNG.: FEXRÎYA ADSAY Têgeha diasporayê, bi riwangeyeke berfireh hatîye têgînkirin û xwedî lê hatîye derketin. Di nav peywenda globalizasyonê de, diaspora wek rêxistîbûneke civakî ya neteweborî (Wahlbeck 1999) û civateke neteweborî (Sökefeld 2006) ku bi têkilîyeke trajîk a welatê “jêderk”, welatê lêjîyanê û koma etnîk a li welatên cûda belav bûyê tê naskirin, hatîye pênasekirin (Cohen 2008). Li têgeha diasporayê tê îtirazkirin ku ji sînoran bêpar e û semantîka xwe, hêza xwe ya têgînî û analîtîk winda dike ji ber ku gelek azmûn û nasnameyên koçberîyê bêyî ji hev bên…

Bixwîne

Nirxandineke Rexneyî li ser Fikrên Abdullah Ocalan ên derbarê Neteweperwerîyê de

Mistefa Dewlemend

Nirxandineke Rexneyî li ser Fikrên Abdullah Ocalan ên derbarê Neteweperwerîyê de MISTEFA DEWLEMEND Puxte: Serokê PKKê Abdullah Ocalan bi taybetî piştî pêvajoya zindanîkirina xwe ya li Girava Îmralîyê dest bi rexnekirina fikra netewe, neteweperwerî û netewe-dewletê kir û li şûna van fenomenan fikrên mîna Modernîteya Demokratîk, Civaka Demokratîk, Neteweya Demokratîk û Komara Demokratîk wekî alternatîf pêşnîyar kirin. Ocalan neteweperwerîyê -herwisa netewe-dewletê jî- wekî dijminê sereke yê demokrasî, azadî û aşitîyê û wekî sedem û çavkanîyên hemû desthilatî, tundî, şer û pevçûn, asîmilasyon, zayendparêzî, kuştin, komkujî û bêaramîya di nav civakê de bi nav dike. Lê bi rastî jî neteweperwerî wekî…

Bixwîne

Kurdolojîya Sovyetan û Oryentalîzma Kurdî

Michiel Leezenberg

Kurdolojîya Sovyetî û Oryentalîzma Kurdî MICHIEL LEEZENBERG JI ÎNG.: ŞIVAN KELEŞ Destpêk Lêkolînên li ser Kurda yên bi zimanê Rûsî, ku ji alîyê lêkolînerên ji serdema Çarîst û serdema Sovyetî ve hatine kirin, em dikarin bêjin ji nav tevkarîyên grîngtirîn in di warê Kurdolojîyê de ne: di sedsala 19a û behtirê sedsala 20î de weșanên lêkolînerên Rûs û yên Sovyetî yên li ser Kurda ji alîyê çendanî û çawanîyê ve jî yên herî biserketî bûn. Li jêr ez dixwazim bi kurtî bidim dû şopa dîroka lêkolînerîya Kurdî ya bi zimanê Rûsî. Bi nêrîna min ev dîrok ne tenê ji bo…

Bixwîne

PÊNASEKIRINA NETEWEYÊ: Li Tirkîyê di 1990an de dîroknûsîya Kurdî

Konrad Hirschler

PÊNASEKIRINA NETEWEYÊ: Li Tirkîyê di 1990an de dîroknûsîya Kurdî KONRAD HIRSCHLER – JI ÎNG.: YUSIV HEMED Mijara vê gotarê li Tirkîyê di salên ‘90an de dîroknûsîya Kurdî ye û bi taybetî jî ka ew çawa nasnameya neteweyî ya Kurdî ava û pênase dike û ji nû ve dixebitîne.1 Ligel ku li ber hebûna dewleteke navendî li ser pêwendîya dîroknûsîn û nasnameya neteweyî ya Kurdî çend xebat hene, tevgera neteweyî ya Kurdî nebûye mijara lêpirsîneke wiha.2 Çavkanîyên ku hatine bikaranîn gotarên tekane rojnameya Kurd a bi rojane ye ku Ii Tirkîyê û qismen jî li Almanyayê (Ozgur Gundem-Rojeva Azad û peyrewên…

Bixwîne

Rola Eşîrtî û Pirçandîtiyê di Çêkirina îmaj û Siyaseta Kurdan de

Rola Eşîrtî û Pirçandîtiyê di Çêkirina îmaj û Siyaseta Kurdan de* FEXRÎYA ADSAY Puxte: Ev nivîs hewl dide, bi saya pirtûka Nuri Fırat a bi navê Aşiret ve İsyan-Batı’nın Kürt Algısı de binêre ka Kurd ji aliyê rojavayîyan çawa hatine teswîrkirin û li Rojava (Ewropa) têgihînek çawa çebûye derbarê Kurdan de. Ji pirtûka Fırat tê famkirin, ji antîkîteyê heta sedsala 21mîn berdewamiyeke bi îstiqrar heye di têgihana derbarê Kurdan de. Li gor vê têgînê, cıvata Kurdan ji eşîran pêk tê û ev asteng e li ber xwe-rêvebirinê û neteweyîbûnê. Vê têgihînê bandor kiriye li ser siyaseta hêzên rojavayî ya li…

Bixwîne

EMÎR HESENPÛR: Soranî Zaraveyekî Xwedî Artêş û Parlemento ye

Mahroo Raşidîrostamî

EMÎR HESENPÛR: Soranî Zaraveyekî Xwedî Artêş û Parlemento ye AMAD: MAHROO RAŞİDÎROSTAMÎ JI ÎNG: YUSUF ELDEMÎR Êvara înê ya 9ê Mijdarê, 2012, Zankoya Exeterê Navenda Xebatên Kurdî Profesor Emîr Hesenpûr vexwend da ku axaftinekê bike li ser mijara “li Iraqê lêkdanên siyasî û îdeolojîk li ser fermîkirina zimanê Kurdî.” Prof. Hesenpûr bi destnîşankirina sê bûyerên girîng ên sala 1991ê dest bi axaftina xwe kir ku wan dîmena polîtîk a zimanê Kurdî guhertibû: Polîtîkaya Turgut Ozalê serokkomar a rakirina qedexeya ser axaftina Kurdî, qebûlkirina veşartî di polîtîkaya dewleta Tirkan de ku hetanî wê demê polîtîkaya zimankujî û kuştina bi qest a…

Bixwîne

Bîranîna Mamoste Emîr Hesenpûr

Haşim Ahmadzade

Yazar: HAŞIM EHMEDZADE Bîranîna Mamoste Emîr Hesenpûr HAŞIM EHMEDZADE JI SORANÎ: MEMÊ MALA HINE Sibê ji xew radibî û plana nivîseke te heye. Ji mêj ve divê te ev kar bikira. Gelek kar hene ku divê te di dema xwe de bikirana, lêbelê te nekirin. Ji bo vê jî te planeke din betal kir. Taştê dixwî, komputerê vedikî û bîranînên xwe amade dikî. Çavek li bîranînên xwe digerînî. “Zanista vegotinê”. Ev peyv dibe sernavê nivîsîna te ku te gelek di zêhna xwe de biriye û aniye. Qet nebe du caran di zanîngehê de te dersa vê daye. Tu pir dixwazî…

Bixwîne

Mesud Mihemed: Hizrek li ser Helbestên Hacî Qadirî Koyî

Hendren-Nebez Samed

Mesud Mihemed: Hizrek li ser Helbestên Hacî Qadirî Koyî HENDRÊN-NEBEZ SAMED JI SORANÎ: MEMÊ MALA HINE Puxte: Di navîn û dawiya sedsala 19’an de bi tevî belavkirina hizra rewşenbîrî ya cîhanê, Hacî Qadirî Koyî ji ber sedema mayîna xwe ya li Stenbolê û aşînabûna ezmûna Ehmedê Xanî, têdigihîje ku takehêz aqil û rasyonalîzm e ku Kurd di wê rewşa duberî de ji qedera bindestî û dîndariya kevneşopî û nexwendewariyê xilas bike. Ez dixwazim di vê lêkolînê de xwendineke Heideggerî bikim ku li gor Heidegger, felsefe di destpêkê de helbest bû. Bi baweriya Heidegger helbest, felsefeyê bi piste pist vedibêje û…

Bixwîne

Tiştên Kevn Niha Nû Ne: Lêkolînek li ser Şerefnameya Şeref Xanê Bidlîsî (1005-7/1596-99)

Sacha Alsancakli

Tiştên Kevn Niha Nû Ne: Lêkolînek li ser Şerefnameya Şeref Xanê Bidlîsî (1005-7/1596-99) SACHA ALSANCAKLI* JI ÎNG: FEXRÎYA ADSAY Şerefnameya Şeref Xanê (949-1009/1543-1600) mîrê Bidlîsê di salên 1005- 7/1596-99 de hatiye nivîsandin û li nav berhemên herî hêja yên dîroka Kurdî de cih digire. Ji dema weşandina wê ta îro, ew bê navber hat kopîkirin; wekî din, nêzî dused sal bi ser “kişfkirina” wê û xebatên “rojhilatnasan” ên li ser wê re bihurîn. Dîsa jî, pêwîstiya gelek aliyên Şerefnameyê bi lêkolînên zêde heye, di nav wan de çavkaniyên berhemê û bikaranîna wan ji hêla Şeref Xan ve. Mebesta vê nivîsê…

Bixwîne

Ji Edebiyata Klasîk û Gelêrî ta Helbesta Kurdî ya Hevçerx (Kelhûrî): Nêrînek li ser Pêvajoya Helbestên Kurdî

Jiyar Cihanferd

Ji Edebiyata Klasîk û Gelêrî ta Helbesta Kurdî ya Hevçerx (Kelhûrî): Nêrînek li ser Pêvajoya Helbestên Kurdî JIYAR CÎHANFERD JI KELHÛRÎ: EYUB SUBAŞI Puxte: Ev gotar hewl dide ku behsa rewt û dîroka edebiyata Kurdî ya piştî îslamê bike. Hin belge bi şêweya destnûs mane ji edebiyata klasîk a Kurdî ya piştî îslamê; lê belê heta niha li ser şêwaz û janrên edebiyata klasîk xebat kêm hatine kirin. Pêwendiya edebiyata Kurdî di hin serdemên diyar de zêdetir li gel tevgerên dînî hebûye. Bawe Behlûl, Şaxweşîn û hevalên wan wek qedîmtirîn kesên ku bi Kurdî nivîsîne, heta şairên serdema Pirdîwer û…

Bixwîne

Di Çarçoveya Bîra Civakî de Sînemaya Bahman Qubadî

Hüdai Morsümbül

Di Çarçoveya Bîra Civakî de Sînemaya Bahman Qubadî HÜDAİ MORSÜMBÜL – JI TIRKÎ: BÊNAV Puxte: Di vê hejmarê de ez dixwazim beşa ewil a lêkolîna ku min li ser Bahman Qubadî kiriye, bi we re parve bikim. Di vê metna ku wekî destpêkê ye zêdetir li ser rê û rêbazan sekinî me. Di metnên piştî vê de, wê derbarê Sînemaya Bahman Qubadî de li ser xal û babetên wekî mal, rê/şiverê, sînor, deng û çiya were vekolîn. Herwiha em ê derbarê Sînemaya Alî Kemal Çinar de jî ji cihê ku mane li nîvisên xwe berdewam bikim. Destpêk Civak çiqasî bikaribin…

Bixwîne

HEVPEYVÎN LIGEL IBREHÎM XELÎL BARAN “dînê ku min dike koleyê miletekî din, ew ne rêya Xwedê ye, ya şeytên e”

HEVPEYVÎN LIGEL IBREHÎM XELÎL BARAN “dînê ku min dike koleyê miletekî din, ew ne rêya Xwedê ye, ya şeytên e” FEXRÎYA ADSAY IBREHÎM XElÎl BARAN di sala 1981an de li Sirûcê ji dayik bû. Li Zaningeha Dicle û li Zanîngeha Bilkentê li ser ziman û edebiyata Tirkî xwend. Li gelek zanîngehan ders û semînerên li ser zimên, medya, peywendî, dîrok û sosyolojiye dan. Herî dawîyê li City University of New yorkê dersên sosyolojiya Kurdistanê da. Serokê Partiya Kurdistanî (PAKURD) ye. Sê kitêbên wî yê bi zimanê Tirkî he ne. Piştî Komkujiya Roboskiyê dev ji helbestê Tirkî berda. Bi navê “Kurdîesk”ê…

Bixwîne

Metnê Kurmanckîyê ke Çarnîyayê Kirmanckî Ser

Mutlu Can

Metnê Kurmanckîyê ke Çarnîyayê Kirmanckî Ser MUTLU CAN Kilmnus: Kirmanckî (Zazakî) lehçeyanê tewr kehenan yê Kurdkî ra yew a û heyf ke panc lehçeyanê Kurdkî mîyan ra aya ke warê nuştişî de tewr erey ca girewto zî ancîya na lehçe ya. Hetanî destpêkê serranê 1970î di mewlîdan û di metnê folklorîkî ke rojnameyê Roja Newe de çap bîyê (1963) ra teber Kirmanckîya nuştekî hema-hema ke çin a. Nimûneyê verên yê edebîyatê Kirmanckî xususen kovara Tîrêj (1979-1981) û çend weşanê ke serranê 1970î de weşanîyayê, înan de ca gênê. Na lehçe de metnê verênî ziwanê tirkî ra ameyê çarnayene. Nê metnî…

Bixwîne

Destpêka Xebatên Kurdî (1787-1901)

Sacha Alsancakli

destpêka Xebatên Kurdî (1787-1901)* SACHA ALSANCAKLI – JI ÎNG: FEXRÎYA ADSAY Puxte: Dîroka xebatên Kurdî ya di serdema beriya sedsala 20mîn hatiye îhmalkirin. Dema hatiye nîqaşkirin jî, ji bo derbasî geşedanên derengtir bibin, bi çend mînakan tenê wek karekî acil hatiye dîtin. Vê rê li ber projeksiyonên anakronîk ên rewşa hemdem a vê qadê li ser rabirdûyê vekiriye. A din, boçûna gelemperî ya nepeywendkirî destûr nedaye ravekirineke rexneyî ya geşedanên vê qadê û awayê ku meyl û nirxandinên global tê de rû didin. Bi vê xebata peywendkirinê, ev gotar dixwaze geşedanên beriya sedsala 20mîn baştir bê famkirin û taybetmendiyên taybet…

Bixwîne

Neteweperweriya Kurdan û Mekanên Bîrê: Gora Ehmedê Xanî, Meydana Çarçirayê û Helebce

Mistefa Dewlemend

Neteweperweriya Kurdan û Mekanên Bîrê: Gora Ehmedê Xanî, Meydana Çarçirayê û Helebce MISTEFA DEWLEMEND “…jibîrkirin mirin bi xwe ye.” (Ji hevpeyvîna ligel Mehmet Dîcle, Kovara Zarema, hejmar:1, 2014, r. 110) Puxte: Piştî serdema modern, yanê di serdema netewe-dewletê de hin mekanên taybet an jî taybetkirî bi bîra xwe ji bo neteweyan û neteperweriyê her tim bûne xwediyê roleke sereke. Mesela di sedsala 19emîn de bi pêşketina fikra neteweperweriyê muze bûne xwediyê nasnameya neteweyî û bûne mekanên komkirin û pêşandana mîrasa neteweyî û bîranîn û honandina raborîya neteweyî. Mirov bi saya mekanên wekî muze, abîde, peyker, qebir û goristan, kitêbxaneyên neteweyî,…

Bixwîne

Kuştina Ciwanekî: Aaron Swartz

Bîlal Ata Aktaş

Kuştina Ciwanekî: Aaron Swartz BİLAL ATA AKTAŞ Dizî bi eslê xwe tiştekî çawa ye? Kî ye diz, kî ji ku tiştekî bidize em jê re dibêjin dizî? Diz dizê kê ye? Aya armanc e ya ku bingeha têgehan diyar dike an nêt e ku bexta kiraran zelal dike? Aaron Swartz, gava ku xwe li odeyekê dikuje agira van pirsan carerk din hat dadan. Ev çîrok çîroka wî ye. Li kurikekî bifikirin, bi emrê xwe yê 26 salî darqîtkekê dixe pergala înternetê ya Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê. Li heman kurikê bifikirin ku hê di 3 saliya xwe de bi tena serê…

Bixwîne

Pêsîrên Dayê û Zilamekî Berşîr

Pêsîrên Dayê û Zilamekî Berşîr FERZAN ŞÊR “Îro dayê mir. Belkî jî do bû, ez nizanim.” Albert Camus (Ji Pêsîra Dayê ya Hesenê Metê) “Dayik namire, kirasên nû li xwe dike” Ferzan Şêr Puxte: ji ber ku Psîkanalîz tiyorî û pratîka ilma xwe li ser vegotina mirovan ava kiriye, têkiliya wê û janrên edebî yên xwedî vegotin jî bi awakî misoger xurt e. ji ber ku janrên edebî yên xwedî vegotin bi zanîna nivîskaran an na, xwestine ku kûrahiya derûniyên lehengên xwe jî vebibêjin û dest nîşan bikin, bêguman karekî psîkanalîtîk jî kirine. Di çîroka Hesenê Metê ya bi navê…

Bixwîne

HEVPEYVÎN LIGEL STRANBÊJ ERCAN BİNGÖL

Mihemed Şarman

RON: Ev Albüm Divê Neyê Paşguhkirin MIHEMED ŞARMAN Ercan Bîngol li Gimgima Mûşê hatiye dinyayê. Dehan salan e bi musîkê re eleqadar dibe. Albuma wî ya yekem RON hem bi terza xwe ya nûjen hem jî bi rîtmên bluesê bal kişand ser xwe. Mixabin ev albûma hêja bi me têra xwe li nav guhdarvan belav nebû. Gelek awaz û gotin aîdê wî bixwe ne. Bi albuma xwe ye yekem hêviyek mezin da guhdarvana. Demek dirêj e li Enqereyê dijî, ber bi karê muzîkê re karê mamostetiya îngîlîzî jî dike. Me ji bo vê hejmarê bi Ercan re li ser albûmaya…

Bixwîne

Dahûraneke Pêkhateyên Baxtîn di Pêşandana Mîr Newrozî de li ser Bingeha Têgîna Karnawalê

KHOSRO SINA

Dahûraneke Pêkhateyên Baxtîn di Pêşandana Mîr Newrozî de li ser Bingeha Têgîna Karnawalê KHOSRO SINA – JI FARSÎ: MUHSÎN OZDEMÎR Puxte: Ev xebat hewldanek e ji bo dahûrana merasîma Mîr Newrozî bi pêvîsteka şêweyî ya pêşandanên kolanî û şanoya berxwedanê, bi palpiştiya têgîna ‘karnawal’a Baxtîn. Bi heman mebestê tevî daxwuyandinên ramanên Baxtîn di avakirina têgîna kû bi palpişta têgîna weke pirdengî, kenên komîk, bedenên ecêb û xerîb û hem jî felsefeya çalakiya xwendina berawirdî bi çawaniya şikilgirtin û xwiyabûna dubare ya van têgînan di pêşandanên kolanî yên Mîr Newrozî de hat bicihanîn. Encamên vê xebata lêhûranê nîşan da ku ev…

Bixwîne

Em, Ew û Dodan

Nurdan Şarman

Em, Ew û Dodan NURDAN ŞARMAN – JI TIRKÎ: BESRA Di pêşbaziya muzîkê “O Ses” de dîsa kurdek bû yekemin ku pêşkêşiya wê Acun Ilıca dike û kanala wî TV-8 de diweşe. Di sezona beriya vê de xortekî batmanî Emre Sertkaya di pêşbaziyê de bi ser ketibû. Vê carê jî muzekjenekî vartoyî bi navê Dodan bû yekemîn. Digel ku wan tiştek derbarê nasnameyên xwe de negotin, xwedî lê nasnameyên xwe derneketin, bi zimanê xwe stranek negotin jî wek wan piraniya me1 jî piştgirî da van şampiyonên kurd ku ji ber nasnameyên xwe rê li ber gelek nîqaşên îdeolojîk vekirin. Em…

Bixwîne

Zimanê Kurdî û Derhişê Subjeyê

Bextiyar Secadî

Zimanê Kurdî û Derhişê Subjeyê BEXTIYAR SECADÎ JI SORANÎ: MEMÊ MALA HINÊ Puxte: Ev gotar li ser têkiliya yekser a zimên bi derhişê subjeyê re disekine. Di navbera zimên û derhişê de şirîkatiyek nêz û pêwendiyek yekser heye. Ziman subjektivîteyê saz dike û her wiha tê nîqaşkirin ku sazbûna nasnameyê zêdetirîn ji aliyê şert û mercên pêvajoya fêrbûna zimên ve tê diyarkirin. Di çêbûna subjeya nasnameyê de biyanîbûna zimanî merhaleya herî krîtîk e. Li gor vê, ev xebata li ber dest hewl dide di nasnameya subjeya kurd de temsiliyeta zimanê kurdî dest nîşan bike. Ev gotar angaşt dike di navbera…

Bixwîne

HEVPEYVÎN BI BARZOO ELIASSI RE

Zarema

Ger tu dewletê nexwazî, ewçax tu nikarî şidetê pawan bikî Di nava kurdan de fikrên gelek cuda, hizbên dijberî hev hene, lê tu ji kê re behsa meselaya kurdî bikî, teqez hemî gazinan ji cudatiyan dikin û hêviya yekîtiya kurdan dikin. Hewqas kes hem behsa yekîtiyê dikin lê çima ev perçebûn ev dijberîtî çima? Derbarê “yekîtî”yê cenabê te dikare çi bêje? Ev rast e ku hemû partî û rêxistinên siyasî dawa kurdayetî û yekîtiya kurd dikin û xwe nûnerê heqîqî yê gelê kurd dibînin. Lê rastî dide xuyakirin ku di siyaseta kurd de navend tuneye û di navbera du partiyên…

Bixwîne

HEVPEYVÎN LI GEL SIYASETMEDAR, NIVÎSKAR FUAT ÖNEN

Zarema

Yekitiya Kurdan û ya Partiyên Kurdan ji Hev Cuda ne Di nava kurdan de fikrên gelek cuda, hizbên dijberî hev hene, lê tu ji kê re behsa meselaya kurdî bikî, teqez hemî gazinan ji cudatiyan dikin û hêviya yekîtiya kurdan dikin. Hewqas kes hem behsa yekîtîyê dikin lê çima ev perçebûn ev dijberîtî çima? Derbarê “yekitî”yê cenabê te dikarê çi bêje? Hebûna gelek hizbên cuda xwezayî ye. Kurdistan welatekî fireh û neteweyê Kurd neteweyekî qedîm e. Ev netewe di hundirê hizbekê de hilnayê. Ji xwe hizb, partî tê wateya li ser hin cudatîyan xwe bi rêxistinkirinê. Partî ango parçeyek, qismek…

Bixwîne

Li Hemberî Notirvanên Neteweyê Notirvanên Nerîtê

Şaro İ. Garip

Li Hemberî Notirvanên Neteweyê Notirvanên Nerîtê ŞARO I. GARİP – JI TIRKÎ: BESRA Ew ên netewe û gelên din înkar dikin, yekemîn penageha ku wê birevinê gerdûnîxwazî ye Ev gotar ceribînek e derbarê netewe, neteweperwerî û etnîsîteyê de ku du sed salên dawî de sosyolojî, siyaset û antropolojiyê de yek ji wan babetan e ku zêdetirîn tên nîqaşkirin. Nîqaşên li ser têgeha neteweyê li seransera dinyayê hê jî bi heraret dewam dikin. “Babeta bingehîn a felsefeyê endustrîbûn ne lê neteweperwerî ye; makîneya dûkelê û computer ne lê netewe ye.” (Nairn, 2015) Wê zêde ne şaş be ger mirov bêje li…

Bixwîne

Hizra Islamî ya Siyasî ya Modern, “Islamîtî” û Neteweperwerî

Hizra Islamî ya Siyasî ya Modern, “Islamîtî” û Neteweperwerî KAMAL SOLEIMANI – JI ÎNG: FEXRIYA ADSAY Em dixwazin bi bikaranîna îslamê xizmeta Îranê bikin û birêz Xumeynî dixwaze bi bikaranîna Îranê xizmeta îslamê bike. – Mehdi Bazargan1 Ti dîn ne heqîqî ye. Dînek encax dikare reel be, yanê muqabilî ew tiştê ku ew bixwe dide xuyakirin û jê xuya dibe. – Karl Barth2 Çawa vebêjim serpêhatiya “Dîn”3 û welêt, Gotin tuneye bo vê rewşa dijwar. Lewma nexweş nekeve ger ji ber rêbazên te be, Hez dikim ew rojên berê yên xweş vejînim. – Muhammad Iqbal4 Netewe [yek ji ew] têgehên…

Bixwîne

Vejîneriya Îslamî û Neteweperweriya Kurd di Dîwana Şêx ‘Ubeydulah de

Vejîneriya Îslamî û Neteweperweriya Kurd di Dîwana Şêx ‘Ubeydulah de KAMAL SOLEIMANI – JI ÎNG: FEXRIYA ADSAY Puxte: Ev nivîs lêkolînek e li ser bîr û bernameya Şêx ‘Ubeydullahê Nehrî ya vejîneriya dînî û kurdî bi rêya tehlîlkirina berhema wî ya bi navê Mesnewî. Nivîsar bi taybetî dikeve dû têgihiştina têkilbûna hizrên vejîna îslamî û neteweperweriya kurdî di şi’rên Şêx ‘Ubeydullah de. Xwendineke hûrbînane ya Mesnewiyê tu şikekê tê de nahêle ku li gor nivîskarê wê berhemê, hem paşeroja kurdan û hem jî bernameya wî ya vejîna îslamî bi damezrandina dewleteke serbixwe ya kurdî ve girêdayî bûn. Peyvên sereke: Kurd,…

Bixwîne

Hesen Zîrek, Hesen Zîrek Nebû!

MESÛD BÎNENDE

Hesen Zîrek, Hesen Zîrek Nebû! MESÛD BÎNENDE LATÎNÎZEKIRIN: BAWER MARÛFÎ Hesen Zîrek le gundî Hermêley ser be şarî Seqiz le nêw renc û azarî hejarî da çawî be rûnakîy dunya heldênê û her le seretay jiyaniyewe têkel be erk û zehmetî karekerî debê; û serbarî hemû emane le temenî 12 salî da, mergî babî ewendeytir dile biçkolanekey birîndar dekat û doxî bêpenayî xoy û daykî awarey şarî Seqiz dekat. Paş mirdinî babî Hesenî mêrmindal, daykî şû dekatewe û Hesen le bêkesî da rû dekatewe gundî Hermêle û le berdestî ew axayey babî meyterî bo kirdibû; û be hoy lêhatûyiyewe naznawî…

Bixwîne

Leyl û Mecnûn’a Şêx Mihemed Can

Zeydin Güllü

Leyl û Mecnûn’a Şêx Mihemed Can ZEYDİN GÜLLÜ Puxte: Mesnewiya Leyl’ê û Mecnûnê mûhîmtirîn mesnewiyek edebiyata klasîk a Rojhilatî ye. Ev mesnewî bi mijara xwe ya estetîk û dramayî ketiye nav edebiyatên Rojhilatî û di edebiyatên cuda cuda de ji aliyê mesnewînivîsên cuda cuda ve hatiye nivîsandin. Ji vî aliyî ve mesnewiya Leyl’ê û Mecnûnê ji bo nivîsandina mesnewiyan bûye wekî arketîpekê. Şêx Mihemed Can û Harisê Bedlîsî (Adak 258-9) jî ev çîrok di edebiyata Kurdî de bi şiklê mesnewiyan nivîsîne. Can şairek edebiyata kurdî ya klasîk a kurmancî ye ku mesnewiya xwe bi zaravayê kurmancî nivîsîye. Can ji ber…

Bixwîne

Monomîta Joseph Camphell

MEHDÎ JAFARZADEH

Monomîta Joseph Camphell* MEHDÎ JAFARZADEH Puxte: Campbell li ser mîtên cihanê xebitî û bingeheka hevpar ji mîtan peyda kir ku weke nimûneyeka hevrist di hemû çandan û di hemû deman da dubare bûye. Û wisa jî teorîya xwe ya monomîtê jî derxist ku li gor wê teorîyê hemû mîtên cihanê di eslê xwe da ji çîrokeka hevrist lêbelê bi hûrgilîyên cihêreng çêbûne. Girîngtirîn monomîta wî ku beşekî zêde ji berhemên wî jî li ser vê yekê ne, monomîta “Leheng” e. Berhemên wek “Star War” û “The Lord of the Rings” û gelek ji berhemên binavûdeng ên sînemaya Hollywood li ser…

Bixwîne

Dêsmana Çîrokên Efsanewî yên Kurdî

Mezher Ibrahîmî

Dêsmana Çîrokên Efsanewî yên Kurdî* MEZHER IBRAHÎMÎ JI SORANÎ: MÊHDÎ JAFARZADEH Puxte: Mebest ji nivîsîna vê gotarê, diyarkirina dêsmana çîrokên kurdî yên efsanewî ye. Di vê lêkolînê de ji modela dariştenasiya Vladimir Propp sûd hatiye wergirtin. Modela Propp ji tehlîlkirina 100 çîrokên rûsî yên efsanewî pêk tê, 31 hêmanên sereke jê re hatine peydakirin ku bingeh û dêsmanên van çîrokan pêk tînin. Propp ji bo van hêmanan bêjeya “erk” bi kar aniye. Encama vê tehlîlkirinê diselimîne ku çîrokên efsanewî yên kurdî, xwedî heman dêsmanên çîrokên rûsî ne û erk jî heman erk in ku Propp destnîşan kirine. Lê li çawanî…

Bixwîne

Karnavala Mîxaîl Baxtîn û Gengeşeyên Derbarê Wê de

Umran Aran

Karnavala Mîxaîl Baxtîn û Gengeşeyên Derbarê Wê de UMRAN ARAN Puxte: Mîxaîl Mîxaîlovîç Baxtîn (1895-1975) yek ji teorîsyenên giring ên sedsala bîstem e. Xebatên wî ji felsefeyê, fenomenolojiyê, heta dîroka çandê, antropolojî û zanista edebiyatê belav dibin. Teoriya wî ya karnavalê di nav xebatên wî de cihekî giring digire. Li vir bi wateya berteng bi tenê karnavalên normal, ne mijara Baxtîn e; herwiha şahî û pîrozbahiyên bi wî rengî jî mijarên wî ne. Baxtîn di karnavalên normal û di şahînetên di rengê karnavalê de, ji hêla civakî ve ruhekî dijber û hêzeke şoreşgerane dibîne. Li gorî wî di karnavalê de…

Bixwîne

Sînemaya Ali Kemal Çınar: Îmtihana bi Mekanê re II-Veşartî

Hüdai Morsümbül

Sînemaya Ali Kemal Çınar: Îmtihana bi Mekanê re II-Veşartî HUDAİ MORSÜNBÜL JI TIRKÎ: ARJEN ARJEN Puxte: Ev nivîs bi îdîaya ku sînema wek cîwar (mekan) dikare bê analîzkirin tevdigere. Cîwar, ewil di fizîkê de, tevî erdnîgarî, avahîsazî, sosyolojî, wêje û felsefeyê îmkanên jinûvexwendinê dide. Nivîs dema tê sazkirin, ew bixwe dibe binemayek û xwe dike cîwar. Peyv, wek alavên avakirinê, hêza wan a watedayîn û sazkirina xuyangê de (a tê avakirin) tê ceribandin. Bi vê riwangeyê, armanca nivîsê, di nav sînemaya kurd de wek xebateke kolandinê dikare bê binavkirin. Bo vê armancê, Veşartî (2016), fîlmê metrajdirêj a Ali Kemal Çınarê…

Bixwîne

Nirxandineke Sosyo-psîkolojîk li ser Retorîka PKKê/PKKyiyan

Mistefa Dewlemend

Nirxandineke Sosyo-psîkolojîk li ser Retorîka PKKê/PKKyiyan MISTEFA DEWLEMEND Hiş li hemberî hinek peyv û formulan nikare têbikoşe, ev bi teslîmiyeteke kamil, bi baldariyeke mezin li hemberî girseyê tên gotin û tavilê li ser rûyên mirovan xuya dibin û serê wan dikeve ber wan. Piraniyê wan van gotinan wek hêzên derxwezayî difikirin. (Gustave Le Bon, Kitlelerin Psikolojisi, r. 92) Puxte: Di jiyana rojane de belkî em gelek caran ji PKKyiyan an jî ji kesên derdora PKKê gotinên weke heval, yoğunlaşma (lêhûrbûn), netleşme (zelalbûn), önderlik (rêbertî), serokatî, halk gerçekliği (rastiya gel), înisiyatif, demokratikleşme (demokratîzebûn), halklar (weke Ortadoğu halkları, Tirkiye halkları), ajanlaştırma (sixûrkirin),…

Bixwîne

Kurd û Çêkirina “Xwetiyên Neteweyî”

Kurd û Çêkirina “Xwetiyên Neteweyî”* KAMAL SOLEIMANI – JI ÎNG: FEXRIYA ADSAY Destpêk Di vê nivîsê de, ez li ser çendîn nivîsên nekişifkirî yên rewşenbîrên kurd di rojnameya osmanî Tercüman-ı Hakikatê ya sala 1880 disekinim. Nivîsên rewşenbîrên kurd ên dawiya sedsala 19mîn resmekî îstisnaî yê tirs û hêviyên wan pêşkêşî me dike û her wiha pencereyekê vedike bo têgihiştina hişmendiya kurdên misilman. Ev nivîs hewldanên rewşenbîrên kurd ên bo dawa hebûna xwe ya esasî (primordial) ya wek neteweyeke cuda bin xêz dikin. Ev nivîsên nadir wek çavkaniyeke yekta xizmetê dikin bo têgihiştina şert û mercên siyasî yên di dewra serhildana…

Bixwîne

Hevpeyvîn Ligel Aram Dildar

Mihemed Şarman

Hevpeyvîn Ligel Aram Dildar MIHEMED ŞARMAN ARAM DILDAR yek ji sînemagerên ciwan î kurd e ku bêtir wek lîstikvan tê naskirin lê bi kurtefîlmên xwe ber bi derhêneriyê ve dimeşe. Piştî ku me kurtefîlma wî Da (2015) temaşe kir me xwest fikr û ramanên Dildar ên derheqê sînemaya kurdî baştir nas bikin. Dildar 1990an de li Batmanê hatiye dinyê. Di komên amator de lîstikvanî kiriye. Beşa Radyo û Televîzyonê ya Zanîngeha Marmarayê xilas kiriye. Di kanala televîzyona IMCyê de xebitiye. FîlMOGRAFIYA ARAM DILDAR Kurtefîlm: Binevş (2009), Tixûbên Nepenî (2010), Da (2015). Fîlmên din: Vitrin (2009), Derhênerê Alîkar (kurtefîlm, Ercan Y.Yılmaz);…

Bixwîne

Ji Kevirên Sînemaya Kurdî: Bîranînên Li Ser Kevirî

Çetoyê Zêdo

Ji Kevirên Sînemaya Kurdî: Bîranînên Li Ser Kevirî ÇETOYÊ ZÊDO FÎLM Bîranînên li ser Kevirî (2014) DERHENER Şewket Emîn Korkî LÎSTIKVAN Hisên Hesen, Nazmi Kırık, Shima Molaei, Suat Usta, Salah Şeyh Ehmedî, Rêkêş Şahbaz, Bengîn Elî, Hişyar Zîro SENARYO Mehmet Aktaş, Şewket Emîn Korkî ÇÊKER Mîtosfîlm, Mehmet Aktaş DERHÊNERÊ DÎMÊNÊ Salem Salavati MAWE 97 deqîqe Hisên û Alan, piştî têkbirina Sedam li Başûrê Kurdistanê dixwazin fîlmekî li ser Enfalê çêbikin. Gelek zehmetî li pêşberî wan in, pirsa sereke jî peydekirina aktrîstekê ye. Hewldanên wan, bi hatina Sînor re vediguheze. Lê pismamê wê Hîwa û apê wê Hamid nahêlin Sînor…

Bixwîne

Nivîs Difire Gotin Dimîne: Sirte Legel Ba û Dengê Bavê Min

Memê Mala Hine

Nivîs Difire Gotin Dimîne: Sirte Legel Ba û Dengê Bavê Min MEMÊ MALA HINE Puxte: Di destpêka vê nivîsê de behsa pêkhatina sînemaya neteweyî tê kirin. Sînemaya Kurdî ji ber ku di wê sedsalê de pêk nehatiye, Kurdistan welatekî parçekirî û dagirkirî ye, kurd li gelek welatên cihê belav bûne, ji hin taybetmendiyên sînemaya neteweyî dûr mane. Di vê nivîsê de behsa wan taybetmendiyan tê kirin û li xalên hevpar ên sînemaya Kurdî tên vekolandin. Mijara fîlmên Kurdî yek ji xalên sereke yên hevpar ên sînemaya Kurdî ne û mijara berhemên sînemaya kurdî dişibin hev. Ji ber vê jî du…

Bixwîne

Derhênerekî Serbixwe di Sînemaya Kurd de Ali Kemal Çınar

Nazîf Çoşkun

Derhênerekî Serbixwe di Sînemaya Kurd de Ali Kemal Çınar NAZÎF ÇOŞKUN Puxte: Ji ber ku kurdên li Tirkiyeyê ne xwediye tu dewlet û otonomiye ne sînemayek kurd a serbixwe tuneye. Sînemagerên kurd bi her awayî giredayî sektora sînemaya Tirkiyeyê ne. Ali Kemal Çınar sînemagerekî xeynî vê sektore ye. Ew fîlman xwe bi malbat û hevalên xwe vê çê dike û rastiya xwe û malbat û hevalen xwe bi fîlman tîne zimên. Ji ber vê yekê awayekî Brechtyenî fîlmên wî heye. Ne tenê ji aliyê sektorê lê aliyê wî yê çêker, kişandin, mijar û estetîkê jî li sînemagerên kurd ên din…

Bixwîne

“Rîsk tunebe huner jî wê tunebe” – Hevpeyvîn Ligel Derhêner Ali Kemal Çınar

Kemal Yıldızhan

“Rîsk tunebe huner jî wê tunebe” – Hevpeyvîn Ligel Derhêner Ali Kemal Çınar MEMÊ MALA HINE-KEMAL YILDIZHAN Ali Kemal Çınar yek ji sînemagerên kurd e ku kariyera wan a sînemayê li Amedê dest pê kiriye û didome. Çınar ku di sala 1976an de li Amedê ji dayik bûye û li Zanîngeha Dîcleyê beşa mamostetiya bedenparêziyê xilas kiriye, li Amedê sînema nas kiriye û ji destpêkê ve di nav xebatên çêkirina sînemayê de cî girtiye. Yek ji damezrînerên Klûba Sînemayê ye ku ji aliyê komek sînemahezan ve sala di 2003yan de hatibû damezrandin. Heta niha du fîlmên metradirêj Kurtefilm (2013) û…

Bixwîne

Sînemaya Ali Kemal Çınar: Îmtihana bi Cîwar re: Kurtefilm

Hüdai Morsümbül

Sînemaya Ali Kemal Çınar – Îmtihana bi Cîwar re: Kurtefilm HÜDAİ MORSÜMBÜL JI TIRKÎ: ARJEN ARJEN Meymanê re Puxte: Ev nivîs bi îdîaya ku sînema wek cîwar (mekan) dikare bê analîzkirin tevdigere. Cîwar, ewil di fizîkê de, tevî erdnîgarî, avahîsazî, sosyolojî, wêje û felsefeyê îmkanên jinûvexwendinê dide. Nivîs dema tê sazkirin, ew bixwe dibe binemayek û xwe dike cîwar. Peyv, wek alavên avakirinê, hêza wan a watedayîn û sazkirina xuyangê de (a tê avakirin) tê ceribandin. Bi vê riwangeyê, armanca nivîsê, di nav sînemaya kurd de wek xebateke kolandinê dikare bê binavkirin. Bo vê armancê, Kurtefilm (2013), fîlma metrajdirêj a…

Bixwîne

Li ser Nîqaşa Sosret a “Hebûn û Nebûna Sînemaya Kurd” Tevlêbûneke Derxetî: “Çê”kirina Sînemayê û “Çêtir”kirina Jiyanê

Ömer Leventoğlu

Li ser Nîqaşa Sosret a “Hebûn û Nebûna Sînemaya Kurd” Tevlêbûneke Derxetî: “Çê”kirina Sînemayê û “Çêtir”kirina Jiyanê ÖMER LEVENTOĞLU Puxte: Di vê nivîsê de sê tişt tên gotin. Yek, çand, huner an wêje, her çi be di jiyana mirovahiyê de xwedî peywirên tijîkîrina naveroka dîrokê ne û ji mêj ve ev hemû bi desthilatdariyê ve têkildar in. Du, ji ber ku sînema wek hunereke nû di cîhana global de belav bû û pêşket di şano, wêje an felsefeyê cuda, bi navê neteweyan pêş neket û belav nebû. Sînema wek hunereke global pêş ket. Sê, li gor çavdêriyên me yên deh…

Bixwîne

Çirkîn Qralê Mezlûman: Yılmaz Güney

Kemal Yıldızhan

Çirkîn Qralê Mezlûman: Yılmaz Güney KEMAL YILDIZHAN – JI TIRKÎ: AHMED KANÎ Puxte: Di tevahiya vê nivîsê de me projektorên xwe dan ser aliyê Yılmaz Güney î kurd di nav jiyana wî ya mirovî, hunerî û siyasî de. Ji ber ku ev aliyê wî ew alî ye ku her ji ber çavan tê veşartin, piçûk tê dîtin, tê îhmalkirin û jê tê tirsîn. Aliyê wî yê kurd wek hunermendekî navdarê di çapana cîhanê de ew alî ye ku divê aliyê herî dawî be. Ji ber ku di vegotina fermî de kurd nîne. Yılmaz, ji dema ku ew bûye xwedî hişmendiyekê…

Bixwîne

Derhêner Zeynel Doğan: “Sînema bo me bi tenê ne sînema ye”

Mihemed Şarman Fexriya Adsay

Derhêner Zeynel Doğan: “Sînema bo me bi tenê ne sînema ye” HEVPEYVÎN: FEXRIYA ADSAY Zeynel Doğan di sala 1979 an de li Mereşê ji dayik bûye. 1997 an li Eskişehirê dest bi unîversîteyê kir. Di sala 2002 yan beşa ragihandinê qedand. Di navbera 2002-2005 an li Amedê di Gün Tvyê de xebitiye. 2003an de beşdarî kargeha sînemayê bû ku di bin bana mîhrîcana çand û hunerî ya Amedê de kargeha sînemayê hatibû vekirin. Piştî vê kargehê biryar da ku edî bi sînemayê re eleqedar bibe. Ji 2006an heta 2010an wek koordînatorê beşa sînemayê ya ku di bin banê şaredariya mezin…

Bixwîne

Sînemaya Kurdî wek Cureyek Rabêja Neteweborî: Dîtbariya Sînematîk, Berxwedêriya Çandî û Aktoriya Siyasî

Suncem Koçer

Sînemaya Kurdî wek Cureyek Rabêja Neteweborî: Dîtbariya Sînematîk, Berxwedêriya Çandî û Aktoriya Siyasî SUNCEM KOÇER – JI ÎNG: FEXRIYA ADSAY Puxte: Li Tirkiyeyê di çend salên dawî de, “sînemaya kurdî” wek yekane kirdeya rabêjî peyda bûye. Piştî û di nav hewlên lihevcivandina hilberîna kurdan a çandî ya li diyasporayê, rewşenbîrên kurd cehd kirin naveroka sînemaya kurdî pênase bikin û çarçoveya wê diyar bikin wek çarçoveya beralîkirina hilberîn û pêşwazîkirina fîlmên ku kurd çêdikin û derheqê wan de tên çêkirin. Di vê gotara min de, gotina min sêparçeyî ye. A yekem, sînemaya kurdî li warê neteweborî (transnational) wek sînemayeke neteweyî peyda…

Bixwîne

Tîroja Rojhilat a Sînemaya Kurdistanê

KHOSRO SINA

Tîroja Rojhilat a Sînemaya Kurdistanê KHOSRO SINA – JI FARISÎ: MÊHDÎ JAFARZADEH Puxte: Hedefa sereke ya vê xebatê tehlîl û vekolîna tevgerên siyasî-civakî yên bibandor li ser teşegirtina meydana “sînemaya kurdî” di serdema reformê1 de ye. Loma em xwe dispêrin modelên pêşniyazkirî ji aliyê lêkolînerên ku teşeya lokalîzebûyî ya hîpoteza Nowell-Smith, Terry Lovell û George A. Huaco ku di çêbûna pêlên nû di sînemayê de ye, bi çawaniya afirandina “fîlmên bi zimanê kurdî” li ser bingeha sînemaya ronakbîrî ya Îranê tê tehlîlkirin û di dawiyê de em xwe dispêrin konsepta nezerî ya Pierre Bourdieu, taybettirîn hêmana bercesteker a vê tevgerê…

Bixwîne

Xuyangên Neteweyê: Sînema, Huner û Nasnameya Neteweyî

ANTHONY SMITH

Xuyangên Neteweyê: Sînema, Huner û Nasnameya Neteweyî* ANTHONY SMITH – JI ÎNG: FEXRIYA ADSAY Babeta min temsîliyeta dîtbarî ya nasnameya neteweyî ye. Îdîaya min ev e, di resmê de wek di fîlman de, em dikarin bibînin bê ka çawa ew nêrîna dîrokîhez1 a neteweyê, û kaniya wê ya etnîk a efsane, bîranîn, sembol û kevneşopan, bi awayê îfadeyeke ku her diçe bêtir xwezayî dibe li ber çavan tê raxistin, û çeşitdariyeke zêdetir a wate û hestan bi xwe re tîne her ku hunerên dîtbarî ji endamtiya neteweyî ya gelek berfirehtir re vedibin. Ev herî zêde destpêka vê sedsalê de bi…

Bixwîne

Guftûgoyên Perrîdankan

Ciwanmerd Kulek

Guftûgoyên Perrîdankan CIWANMERD KULEK Gava nivîskar pirtûka xwe diqedîne, jê we ye peywir û berpirsiyariya wî jî diqede û êdî tenê dimîne wek xwendevanekî berhema xwe. Konforeke xweş e ku “êdî ne ez lê berhema min diaxive.” Û her nivîskar di aliyekî hişê xwe de bi vê dizane ku berhema wî ji wî baqiltir e û bi tiştên ku ew nizane jî dizane. Lewma gelek caran xwendevanên wî ji wî bêtir mane û şîroveyan jê derdixin. Heta ku analîzek yan nirxandineke li ser wê, çê an xerab, cardî peywir û berpirsiyariya wî a wek berhemhênerê wê têxe bîra wî, bo…

Bixwîne

Li Ser Sînorên Netewe-dewletên Tirk û Îranê: Serpêhatiya Ferzende û Besrayê

Metin Yüksel

Li Ser Sînorên Netewe-dewletên Tirk û Îranê: Serpêhatiya Ferzende û Besrayê* METİN YÜKSEL – JI ÎNG: FEXRIYA ADSAY Komên eşqiyayan ku jin û zarokên wan jî pê re bûn, bi temamî hêviya xwe birîbûn. Ne di nav axa me de ne jî li Îranê ji wan re tu cî nemabû xwe lê veşêrin û me û îraniyan li dû wan operasyoneke têkûz dimeşand.1 Piştî Yekem Şerê Cîhanê, wek ‘normeke rewa ya navneteweyî’ netewe-dewlet ketin dewsa împeretoriyan.2 Di serdema netewe û netewe-dewletan de, xerîteya Rojhilata Navîn jî ji nû ve hate çêkirin. Piştî Şer li Rojhilata Navîn hewesa neteweperwerên kurd, ku…

Bixwîne

Helbestkarek di Kevaneka Niştîman de

Cemal Melayî

Helbestkarek di Kevaneka Niştîman de CEMAL MELAYÎ – JI SORANÎ: HEWAR ASA Dibe ku bêhtir ji sih salan e tu helbestkar li rojhilatê Kurdistanê, bi qasî Celalê Melekşa nav û dengê xwe belav nekiribe û helbesta kêm helbestvanan bi qasî ya wî di nava çîn û tebeqeyên curbicur ên civakê de cih girtibe. Celalê Melekşa ji wan kesatiyan bû ku hertim piştgiriya eniya nû dikirin da ku riya tije strî û astengî ya zimanê kurdî ber bi asoyên ronîtir ve bibin. Helbestkarekî xemxurê gel, welat, çand û wêjeya kurdî bû, pir tişt di jiyana xwe de ezmûn kirine û wek…

Bixwîne

Helbesta Nûjen a Rojhelata Kurdistanê: Peywendî bi Poetîka û Rexneya Edebî ya Modern

Ehmed Çak

Helbesta Nûjen a Rojhelata Kurdistanê: Peywendî bi Poetîka û Rexneya Edebî ya Modern EHMED ÇAK – JI SORANÎ: REBÎ’ ÎSMA’ÎL ZÊBARÎ Puxte: Puxte: Em dema behsa poetîkayê dikin meram jê şêwaz û pêkhate tuneye. Ji ber ku şewaz pir ji poetîkayê tevtir e û pekhateş peywendî bi tev berhem ê edebî ve heye. Bêtir meram jê eşkerekirina wan zagon û yasa û teknîkan e, ku ji teksta edebî de hene weke pilanekê berhemê edebî ji me re rûn dike. Poetîka naskirina teksta edebî ye berhem dihîne û namoyî (xerîbî) ji rûxsarê teksta xerîb jê dibe. Wê demê nivîskarekî taybet ji…

Bixwîne

Xwendinek bo Beyannameya Helbesta Pêşrew a Kurdî (dakar)

ÎBRAHÎM ÊHMEDÎ NIYA

Xwendinek bo Beyannameya Helbesta Pêşrew a Kurdî (dakar) ÎBRAHÎM ÊHMEDÎ NIYA – JI SORANÎ: DÎNDAR MISTEFA ZÊBARÎ* destpêka babetî Ji destpêka sala 1990î a zaynî da cure rawestan û mandîbûnekê pêşiya helbesta rojhelatê Kurdistanê girtibû, ji bizavê lkar ket bû, piraniya ew helbestvanên berniyas li jêr sêber û karîgerî û bandora edebê berhengarî a helbestvanên herdu aliyên rewt û bizava edebî ya “Riwange” û “Grûpa Kerkukê” kifrîda bûn, her ji ber wê yekê jî byavê nuykirinê û dahênanê û derbasbûnê di vî kawdanî da gelekî berteng bû, ji bo derbasbûnê jvê rawestana neliv, dalyê guherîn û gorankariyên bingehînên byavê helbestê…

Bixwîne

Hendesey Peyv le Şê’rî Şêt da Xwêndineweyêkî Şê’rekanî Yûnis Rezayî

REHBER MEHMÛDZADE

Hendesey Peyv le Şê’rî Şêt da Xwêndineweyêkî Şê’rekanî Yûnis Rezayî REHBER MEHMÛDZADE – TÎPGUHÊZÎ: MÊHDÎ JAFARZADEH Puxte: Em Witare Basêke Le Ser “Şîntirîn Betal” Yekemîn Komele Şê’rî Bilawkirawey Yûnis Rezayî. Şê’rî şêt şêwazêkî awangardî şê’rî kurdî ye ke dekirê bilyên pêwendîyêkî kem (belam nek sist) le gel koy deqekanî pêş xoy heye û her lew kate da detiwanê bo dahênanekanî diway xoy le deqekanî tazetir da nexşeyek dabirêjê. Yekêk le berçawtirîn taybetmendîyekanî em şêwe şê’re, pêkhatey na xetî û çeşnêk zawzêy wişe ye ke le nawî da debîndrê. Lem witare da hewl dirawe şê’rî şêt be çendîn mêtodî rexneyîyewe bixwêndrêtewe…

Bixwîne

Nûtirxwazî li Qada Wêjeya Cîhanî û Rojhilatê Kurdistanê

Salih Suzenî

Nûtirxwazî li Qada Wêjeya Cîhanî û Rojhilatê Kurdistanê SALIH SUZENÎ – JI SORANÎ: HEWAR ASA Puxte: Helbesta kurdî ji destpêka nûbûna xwe û heya niha, gelek merhele derbas kirine û gelek qad jî tecrube kirine. Sawer û hevalên ewî û merheleya piştî wan, niha jî di gel de, “Helbesta Şêt (Dîn)” û “Nûtirxwaz” di wê nivîsê de, hewl daye çavê xwe li ser tevaya pêvajoya helbesta wî, li rojhilata Kurdistanê bigerîne. Peyvên sereke: Epistimolojî, nûtirxwazî, helbesta Şêt, helbesta Cuda, hevdemî, anarşîzma zimanî û awangard. Destpêk Beriya niha, di her du nivîsên “Li Gel Pêlên Nû ên Helbesta Kurdî” û “Epîstemolojiya…

Bixwîne

Çoniyetîy Serheldanî Nwêbûnewey Endêşey Şî’rî le Rojhelatî Kurdistan

YUNIS REZAYÎ

Çoniyetîy Serheldanî Nwêbûnewey Endêşey Şî’rî le Rojhelatî Kurdistan YUNIS REZAYÎ – TÎPGUHÊZÎ: BAWER MAROOFI Puxte: Şî’r wekû baqî hunerekanî dîke peywendî be komelgawe heye û nakirê be bê gorankarî le doxe siyasî û komelayetiye çeqbestuwekan da çawerwanî goran le nawerok û formî şî’rît hebê. Le layekî dîkewe herçî asoy xwêndinewe û bînînî şa’îran firawantir buwe, ziyatir twanîwiyane gorankarî le şî’r da bedî bênin. Yekem destey şa’îranî Kurd be karîgerîwergirtin le doxî sepawî siyasî û komelayetîy Êran û Kurdistan nawerokî şî’ryan gorî û nawerokî nwê niyazî be zimanêkî taze bo derbirîn û formî tazetir bo bîçimgirîn wek şêwazêkî hunerî bû. Ew…

Bixwîne

Helbesta Kurdî ya Modern li Rojhilatê Kurdistanê: Pêşkêşkirineke Kurt

GHOTBADIN AHMADI

Helbesta Kurdî ya Modern li Rojhilatê Kurdistanê: Pêşkêşkirineke Kurt GHOTBADIN AHMADI – JI ÎNGILÎZÎ: UMRAN ARAN Li Îranê krîzên siyasî, civakî û ekonomîk ên nîveka yekem a sedsala bîstem, rê li ber bizavên cihêreng vekir ku ev bizav bi nêzikî bi rojhilatê Kurdistanê re pêwendîdar bûn. Li Kurdistanê bi hişmendiya neteweyî û çandî, çalakiyên bingehîn ên curbicur hatin lidarxistin. Li dij stratejiya bêedalet a dewletê li hember kurdan, di 1912an de “Komeleya Cîhanzanî” û “Komeleya Rizgarkirina Kurdistanê”(1) hat damezirandin. Partîzanê navdar Smaîl Xanî Simko(2) di 1921ê de Mahabad rizgar kir. Di 1930î de bi plana Riza Şah bi sûîkastekê hat…

Bixwîne

Hevpeyvîn Ligel ROJEN BARNAS

Hevpeyvîn Ligel ROJEN BARNAS FEXRIYA ADSAY–MIHEMED ŞARMAN ROJEN BARNAS: Navê wî yê fermî Mehmet Gemici ye. Di sala 1944an de li Farqînê hatiye dinyê. Li Diyarbekirê enstîtuya hînkariyê (eğitim enstitusu) xilas kiriye. Di sala 1966an de wek hînkarê koma edebiyatê dest bi kar kiriye û li hin xwendegehên navîn û li lîseya Silîvanê xebitiye. Ji ber xebat û tevgerên xwe yên welatparêzî, şoreşgerî û sendîkayî (TÖS) bi doza D.D.K.O.ya Silîvanê di sala 1971ê de hatiye girtin û du sal ceza xwariye. Di 1979an de beşdarî xebata beşa kurmancî ya kovara Tîrêjê bû. Ji sala 1982yan ve li Swêdê dijî. Rojen…

Bixwîne

Perrîdankên li Ser Pênûsa Min

Burhan Yek

Perrîdankên li Ser Pênûsa Min BURHAN TEK Puxte: Ciwanmerd Kulek yek ji romannûs, çîroknûs û wergêrê kurmancî ye. Heta nuha bi qasî ku li ser zimanê wî hatiye rawestin herhal li ser romanûsî û teknîk û şêwaza wî nehatiye sekinîn. Em ê di vê gotarê de hewl bidin ku romana wî ya bi navê Defterên Perrîdankan ji bilî nirxandina giştî bêtir ji hêla vegêrannasî û teknîka wê ve binirxînin. Di pirtûkê de em ê li bersivên mîna teknîkên vegêrannasiyê çawa hatine bikaranîn, di romanê de vegêr rolekî çawa dilîze û li gor beşan vegêrekî çawa hatiye bikaranîn? hwd. bigerin. Em…

Bixwîne

“Bersiv”ên Mîxaîl Baxtîn

Umran Aran

“Bersiv”ên Mîxaîl Baxtîn UMRAN ARAN Puxte: Li gor teorîsyenê rûs Mîxaîl Baxtîn her gotin, her kelam, her gotar ji bo gotin û kelam û gotarine din bersivek in. Her gotin bersiva gotina berî xwe ye û gotina piştî xwe bi xwe re tîne. Heger bersiveke berî wê tunebe jî, gotin bersivekê texmîn dike û xwe saz dike, bi heman awayî hewl dide gotina piştî xwe jî texmîn bike. Ev yek wek teorîsyenê diyalogê di teoriya Baxtîn de cihekî girîng digire. Ev nivîsar angaşt dike ku di bingeha xebatên Baxtîn de jî ev motîvasyon heye û wî xebatên xwe wek bersivên…

Bixwîne

Ji Afrîkaya Başûr Tecrubeyên Reşikan bo Kurdistanê: Steve Biko û Zihna Reş*

Ji Afrîkaya Başûr Tecrubeyên Reşikan bo Kurdistanê: Steve Biko û Zihna Reş* FEXRIYA ADSAY Puxte: Sala 2016 sedemîn salvegera peymana Sykes-Picot e ku sed sal berê Kurdistan kiribû çar parçe. Sed sal şûn de digel ku Sykes-Picot tu hukmê wê nemaye û derfetên dizayneke nû li ber deriyê Kurdan e, gelo Kurd çiqas amade ne berê qedera xwe biguherînin? Ger em ji bo Bakurê Kurdistanê bipeyivin, digel ku kurd ev ji sî salî zêdetir şer dikin, ji aliyê epîstemolojîk û siyasî ve ne amade ne qedera bi Sykes-Picot hatibû xêzkirin berovajî bikin. Giranî û nîqaş her dem li ser şerê…

Bixwîne

Şerefxan bo Çi Hat Kuştin?

Mistefa Dehqan

Şerefxan bo Çi Hat Kuştin? MISTEFA DEHQAN – V. GENÇ – JI ÎNGILÎZÎ: FEXRIYA ADSAY Puxte: Puxte: Di gotara beriya vê “Reflections on Sharaf Khans Autobiography” de (Fikrên Derbarê Otobiyografiya Şerefxan de), me hewl da cimaeta akademîk qanih bikin ku 1012/1603-04, dîroka qebûlkirî ya mirina Şerefxan, red bikin.1 Em vê nêrîna xwe dispêrin çend belgeyên osmanî û ermenî yên neçapkirî ku em li gor van texmîn dikin ku dîroka mirina Şerefxan demeke di navbera 1007/1603-04 û destpêka 1010/1601-02 de ye. Tê îdiakirin ku ihtimal e sedema mirina wî kuştin bû. Dema ev gotar di çapê de bû jî em li…

Bixwîne

Çîrokên Kurdî û dîroka Berhevkirina Wan*

Mezher Ibrahîmî

Çîrokên Kurdî û dîroka Berhevkirina Wan* MEZHER IBRAHÎMÎ – JI SORANÎ: MÊHDÎ JAFARZADEH Puxte: Çîrok weke janreke girîng a edebiyata gelêrî ye, ev ronîkera gelek ji xalên tarî yên jiyana mirov e û berevajî edebiyata nivîskî, rengvedana serhatiyên xelkê asayî û çîna bindest e. Çîrokên folklor ên kurdî tevî ku li gel motîvên cihanî û destanên hevbeş di nava wan da berçav in lê xwedan hin taybetiyan in ku dibine sedema ciyawaziya wan û çîrokên neteweyên din û xasma jî gelên cîran. Destpêka xebata berhevkirina çîrokên kurdî vedigere nîvê sedsala şanzdehan û di maweya sed û şêst salî de û…

Bixwîne

Xwendineke Binemayî ji Zargotina Kurdistanê Lêkolîna Rendom* li Ser Beyta ‘Seydewan’

Xosro Sina

Xwendineke Binemayî ji Zargotina Kurdistanê – Lêkolîna Rendom* li Ser Beyta ‘Seydewan’ XOSRO SINA – JI FARISÎ: MÊHDÎ JAFARZADEH Puxte: Analîza binemaya berhemên zargotinê û venêrîna hêmanên wan yên navmetnî û herwisa kişfkirina nimûneyên li gor wan, dibe sedema têgihîştineke baştir ji zatê edebiyatê û dikare alîkariya geşedana nimûneyên analîzê, ji bo cûreyên din yên edebî jî bike. Di vê lêkolînê de beytên Seydewan weke nimûneyeke taybet ji çîrokên kurdî yên folklor li gor nimûneya binemayê tê tehlîlkirin. Hedefa vê lêkolînê nasandina zargotina Kurdistanê û venêrîn û tehlîla çarçoweya berhemê li gor nasyartirîn nimûneyên binemayê ne. Rêbaza lêkolînê pirtûkxaneyî û…

Bixwîne

Wê Bi Hunerê Xweşik Bibe Welat: Hevpeyvîn Ligel Seywan Seîdiyan

Wê Bi Hunerê Xweşik Bibe Welat Hevpeyvîn Ligel Seywan Seîdiyan FEXRIYA ADSAY Seywan Seîdiyan ji Rojhilatê Kurdistanê ye; hunermendekî berhemdar î piralî ye û di çendîn qadên cuda de xebat û berhemên wî hene, me xwest em bêtir bi awayekî danasînî li ser hunermendiya wî bipeyivin û wî bi xwînerên Zaremayê bidin naskirin. Di sala 1972an de li Mahabadê ji dayik bûye. Xwendina xwe ya seretayî û kotayî li Mahabadê xilas kiriye. Ji sala 1995an pê ve bi awayekî domdarî xebatên xwe yên hunerî berdewam dike. Perwerdeya xwe ya hunerî li Tehran, Sine, Bokanê dît. Piştre li koleja hunerê ya…

Bixwîne

Anahidayek ji Helbesta Kurdî (Roj)Hilatiye

Anahidayek ji Helbesta Kurdî (Roj)Hilatiye FERZAN ŞÊR Puxte: Jiyan bi hemû hêlên xwe ji kozmosa mezin heya ên herî mîkro/atomîk ji aliyê mêran ve wekî qada mêran, kozmosa mêran hatiye pênasekirin. Ne tenê kozmos, tiştên teolojîk û metafîzîk jî wiha ne. Jiyan, madeyî û maneyî, jiyaneke fallîk e. Edebiyat jî, helbest jî ji vê pênasê ne bêpar in. Helbesta kurdî yekcar wiha ye. Di helbesta kurdî de Nahîd Huseynî bi amûrên xwe yên hunerî vê bandora m/nêrbûnê şikandiye. Bi tekaneyîbûnê re takbûnê, bi oxymoronê re dualîbûna hişk (jin û mêr) ko û nerm kiriye û ya dawî jî bi xwendina…

Bixwîne

Helbesta Kerîm Deştî: Hesreteke Ezelî di Bendewariya Evîneke Ebedî da Xwendina du defterên Helbestan “Dirextî Direwşanewe” û “Dirextî Xamûşî”

Ebdulxaliq Yeqûbî

Helbesta Kerîm Deştî: Hesreteke Ezelî di Bendewariya Evîneke Ebedî da Xwendina du defterên Helbestan “Dirextî Direwşanewe” û “Dirextî Xamûşî” EBDULXALIQ YEQÛBÎ – JI SORANÎ: MÊHDÎ JAFARZADEH Puxte: Kerîm Deştî helbestvanekî hevçerx ê başûrê Kurdistanê ye. Helbesta wî bi taybetî jî du defterên “Dirextî Direwşanewe” û “Dirextî Xamoşî”, ji aliyekî ve koka xwe di zemîna nerîtê û ji aliyekî din ve jî di zemîna modernîteyê de xurt kiriye. Helbestên wî xwedan taybetmendiyeke zindî û herikbar in û li pey xwesteka mijar û ramanên sereke ne. Dînamîzm û hereketa di helbestên wî de yekalî û sabît û mirî nîne. Form û pêkhatên…

Bixwîne

“…pêlava min ji taca mîrî bilindtir e…” Hevpeyvîn Ligel Mueyed Teyib

“…pêlava min ji taca mîrî bilindtir e…” Hevpeyvîn Ligel Mueyed Teyib FEXRIYA ADSAY – MIHEMED ŞARMAN Di vê hejmarê de me xwest helbestvan Mueyed Teyib ku ji başûrê Kurdistanê ye û li bakur bi Dîwana xwe ne ba min siwar dike/ ne ax min peya dike tê naskirin, ji nêz ve nas bikin. Helbestvan Mueyed Teyib di sala 1957an de li Dihokê ji dayîk bû. Ji dibistana seretayî heya lîseyê li Dihokê xwend. Di sala 1978an de dest bi fakûlteya Hiqûqê ya zankoya Bexdaye kir. Di radyoya Kurdî û heftenameya Hawkarî de xebitî. Di van salan de wek helbestvan hat…

Bixwîne

Helbesta Kurdî Ya Modern Li Başûrê Kurdistanê: Pêşkêşkirineke Kurt

Leyla Naderî

Helbesta Kurdî Ya Modern Li Başûrê Kurdistanê: Pêşkêşkirineke Kurt[*] LEYLA NADERÎ – JI ÎNG: UMRAN ARAN Di sedsala bîstem de di warên cuda de gelek guherînên gerdûnî yên curbicur pêk hatin ku mirov dikare li cem gelek neteweyên Rojhilata Navîn şopên van guherînan bibîne. Dijwariyên herêmî û siyasî yên wek jinavçûna xanedana Osmanî, serweriya Şêx Mehmûd li Îraqê di bin bandora Brîtanyaya Mezin de û encamên Şoreşa Oktoberê ya 1917an, bûyerên karîger ên sereke bûn. Başûrê Kurdistanê ji destpêka sedsala bîstem de xwedî dîrokeke neseqamgîr (unsteady) bû. Piştî Şerê Yekem ê Cîhanê aşkere bû ku artêşa Brîtanî ya li Îraqê,…

Bixwîne

Rengvedanên Neteweperweriyê di Helbesta Kovara Tîrêjê de

Îrfan Amîda

Rengvedanên Neteweperweriyê di Helbesta Kovara Tîrêjê de ÎRFAN AMÎDA Puxte: Çanda neteweyî wek diyardeyeke netewebûnê ketiye nav bal û xebatên rêxistinên siyasî yên kurdan jî. DDKD yek ji wan rêxistinan e ku, di sala 1979an de, di nav vê peywendê de kovara Tîrêj ya çandî weşandiye. Tê dîtin ku Tîrêjê hewl daye, wek amrazeke sazkirina nasnameya neteweyî, bi riya ziman û wêjeyê bîr, dîrok, hişmendî û nasnameyeke hevpar biafirîne. Di demajoya vê afirandinê de rûwangeha wan a sereke dijkolonyalîzm e. Di helbestên wê de helwesta dijkolonyal pir serdest e û mînakên berbiçav in bo destnîşankirina pêwendiya di navbera wêje û…

Bixwîne

Piştgiriya Sînornenas: diyariyên Helbestkî Yên Goran û Cegerxwîn Bo Paul Robeson

Metin Yüksel

Piştgiriya Sînornenas: diyariyên Helbestkî Yên Goran û Cegerxwîn Bo Paul Robeson[1] METİN YÜKSEL – JI ÎNG: FEXRIYA ADSAY Puxte: Ev gotar li ser du diyariyên helbestkî yên ji aliyê du helbestvanên girîng ên kurd ên sedsala 20mîn, Abdulla Goran û Cegerxwîn ku bi du zaravayên sereke yên kurdî, soranî û kurmancî, bo Paul Robeson nivîsandine, disekine. Helwesta civakî û siyasî ya dij-nijadperest û dij-mêtinger a Goran û Cegerxwîn ku di helbestên wan de rûdide binxêz dike û lê dinere ka ev di peywenda nûsîn û teoriya pişt-mêtinger de dikare çawa bê xwendin. Ev gotar bi awayekî giştîtir armanc dike tevkariya…

Bixwîne

‘Qêrîn Dikim Da Ku Şiyar Bî’: Helbest û Siyaseta Şiyarkirinê Ya Cegerxwîn

Metin Yüksel

‘Qêrîn Dikim Da Ku Şiyar Bî’:[1] Helbest û Siyaseta Şiyarkirinê Ya Cegerxwîn METİN YÜKSEL – JI ÎNG: FEXRIYA ADSAY Puxte: Ev gotar li ser helbestên helbestvanê kurd ê navdar Cegerxwîn (1903- 1984) hûr dibe. Piştî ku jiyan û kariyera Cegerxwîn di nav peywendekê dide rûniştandin, destnîşan dike ku helbesta kurdî ya klasîk di perwerdeya wî ya medreseyê de çawa afirîneriya helbestkî ya Cegerxwîn şêwandiye. Dûre, çewisandin û zilma ku gundiyên kurd ji destê axa, şêx û netewe-dewletan dîtine kiriye ku Cegerxwîn têkeve nav helwesteke civakî û siyasî ya marksîst û neteweperwer. Lê, ev nivîs ji sifetên besîtker yê “çepgir” û…

Bixwîne

Rêbera Rêbazên Nîşandayina Çavkaniyan

Rêbera Rêbazên Nîşandayina Çavkaniyan AMADEKAR: FERZAN ŞÊR A. Rêbaza APAyê (American Psychological Association) B. Rêbaza MLAyê (Modern Language Association) Piştî vekirina beşên kurdî di zaningehên li bakûrê Kurdistanê derketina kovarên akademîk, nîv-akademîk û hakemî rêbazên nîşandayina çavkaniyan bêtir ket rojeva nivîskar û lêkolîneran. Ne bes di van waran de li her cihên ku mirov serî li çavkaniyan dide him ji hêla ilmî him jî ji hêla hiquq û ehlaqa nivîsandinê ve hewceyî bi rêbazan dibîne. Ji bo ku em qaydeyên aîdiyeta fikrî û kedê binpênekin, agahiyan bi awakî rêk û pêk derxin holê, belav bikin û rê li ber întîhal,…

Bixwîne

Hin Têbinî derbarê Lekolînên li ser Zimanê Kurdî*

TOVE SNUTNABB KANGAS

Hin Têbinî derbarê Lekolînên li ser Zimanê Kurdî* TOVE SNUTNABB KANGAS JAFFER SHEYHOLISLAMI AMIR HASSANPOUR JI ÎNGILÎZÎ: SÎRWAN QIÇÇO *Skutnabb-Kangas, Tove, Sheyholislam, Jaffer and Hassanpour, Amir (2012). “Concluding remarks.” In Sheyholislami, Jaffer, Hassanpour, Amir and Skutnabb-Kangas, Tove (eds.) The Kurdish Linguistic Landscape: Vitality, Linguicide and Resistance. Special volume nr 217, The International Journal of the Sociology of Language, 181-187 Qada zimanzaniya kurdî di bîst salên dawî de gelekî hatiye guhertin û dibe ku hîn jî were guhertin di dema weşana vê çapa Kovara Navnetewî ya Civaknasiya Zimên de. Lê rola zimanê kurdî (û zimanên zikmakî yên din li herêmê) û…

Bixwîne

Hevpeyvîn bi Şehram Alîdî re “Mirovo Tu Her Ji Bîr dikî”

Yılmaz Özdil

Mirovo Tu Her Ji Bîr dikî HEVPEYVÎN LIGEL DERHÊNER ŞEHRAM ALÎDÎ DERHÊNERÊ KURD SHAHRAM ALÎDÎ, di sala 1971ê li bajarê Sine yê Rojhilatê Kurdistanê hatiye dinyayê. Di dema xwendina xwe de Alîdî di gelek piyesên tîyatroyê de wekî aktor cîh digire. Pîştî xwendina lisansa ressamiyê di Fakulteya Hunerên Ciwan ya Zaningeha Tehranê, li Zanîngeha Hunerê (li Tehranê) dest bi xwendina derhêneriya sînemaya anîmasyonî dike. Alîdî, di gelek projeyan de wekî ressam, wênekar, dizaynor, grafîst, îlustrator û senografê sînema û tiyatroyê xebitiye. 6 sal piştî yêkem fîlmê xwe yê dirêj Bîranînên Mehîna Kimêd ku bi alikariya Wezareta Çandê ya Hikumeta Kurdistanê,…

Bixwîne

Şikomendîy Bûnayetî Le Şî’randinî Hizrî Ziman da

Hendrên

Şikomendîy Bûnayetî Le Şî’randinî Hizrî Ziman da HENDRÊN – LATINÎZEKIRIN: BAWER MARÛFÎ “Binûse, pîrî dilim emrî kird Le îbtîda we ke beytê munasibî dîwan Gedayekî wekû Mehwî, qelenderêkî Kurd Mîsalî padişehî furs e sahîbî dîwan” Mehwî (1830-1906) Puxte: Ev gotar armanc dike bi riya analîzkirina berhemên Mahwe û Nalî destnîşan bide ka çima ev herdu helbestvan ji bo cudatiya xwe ya ji “êdîn” diyar bikin bi kurdî nivîsandine, û dixwaze bi riya zimên fazîletên kurdbûyinê jî têgîn bike. Ev, bi gotineke din, ji dinyayê re piştrastkirina kurdbûyinê ye. Ev argument li dij rexneya wêjeya kurdî ye jî ku angaşt dike…

Bixwîne

Oblomov û Paşxaneya Wî ya Civakî

Bîlal Ata Aktaş

Oblomov û Paşxaneya Wî ya Civakî BİLAL ATA AKTAŞ Puxte: Bi Rojavayîbûyînê re civakek dikeve nav veguherîneke cuda û dînamîk. Di vê veguherînê de vebijêrk sê ne. Civak, an pişta xwe dide rûdanên nûjen, li pey astengiya nûtiyê diçe û ji kevneperestiya xwe tawîz nade, an kêm-zêde li ber xwe dide lê dîsa jî nikare bergiriyeke teqez li hemberî wê ava bike û di navberê de dimîne. An jî entegrasyona xwe ber bi temambûyînê ve dibe. Di vê serêhatiyê de civak, li ber deriyê Rojavayê (şaristanî, nûjenî) ye û bona ketina hundir, heweskarê guhertina hin kevneşopiyên xwe ye. Ev yek…

Bixwîne

Li Welatekî Derhişîn Pêxemberekî Melankolîk: Silêman